مسیر حرکت نخل در روز عاشورا خانیک

روز عاشورا طبق سنت منطقه نخل که معمولاً سنگین و حجیم است را با طی بیش از 3 کیلومتر آن هم در مسیری ناهموار و شیب دار به بالای قله رسانده و پس از طواف به دور امام زاده و انجام مراسم روز عاشورا آن را بر روی دست به روستا بر می گرداندند. تصویر زیر مسیر حرکت نخل را و مسافت طی شده را که بیش از 3400 متر است نشان می دهد.

البته این مسیر تا سال 1385 طی می شد ولی با استقرار اهالی در محل جدید مسیر تغییر کرده است

احیای سنت حسنه وقف در خانیک

در راستای احیای سنت حسنه وقف که در این روستا سابقه ی کهن دارد طی سال گذشته دو مورد جدید به لیست موقوفه های  این روستا اضافه گردید.

سال قبل آقای محمد تقی محمدیان نیم دانگ آب و اراضی خانیک و یک     دانگ آب و اراضی امرودکن را وقف مسجد چهارده معصوم روستای خانیک کرد.

امسال نیز آقای عباس راستگو یک فنجان آب از قنات برون را وقف مسجد چهارده معصوم خانیک نمود.

برای مشاهده لیست موقوفات خانیک اینجا کلیک کنید.

حقوق شهروندی درقانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

حقوق شهروندی درقانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

ابراهیم حقیقی
مدرس مرکز تربیت معلم بنت الهدی صدر فردوس

چکیده

واژه ی شهروند معمولاً همراه با واژه ی دولت مطرح گردید. و ظهور آن را می توان مصادف با پیدایش نخستین دولت های ملی دانست . در هرجامعه ای به ضرورت حکومتی وجود دارد . در هر حکومت دو گروه عمده را می توان تشخیص داد .گروه حاکم، که در حکم فرماندهان جامعه هستند .و در مقابل سایر افراد جامعه که محکوم به تبعیت از گروه نخست هستند (فرمانبران). که البته هر کدام از دو گروه فوق در جوامع ودوره های مختلف عناوین مختلفی به خود می گیرند. هر کدام از این عناوین حقوق و وظایف خاصی را ایجاب می کند. در صورتی که حاکم عناوینی چون سلطان ،ارباب ، خاقان و امپراطور داشته باشد،فرمانبران خود را رعیّت می دانند که باید بی چون و چرا از دستورات حاکم تبعیت کنند . در این حالت معمولاً حاکمان خود را ازگوهر و نژاد برتر دانسته خود را ملزم به پاسخگویی به رعیت نمی دانند. در حالیکه دولت قدرت خود را ناشی از ملت دانسته و در مقابل ملت مسئولیت دارد. شهروند نیز برخلاف رعیت از حقوق و تکالیف متقابل در ارتباط با دولت برخوردار است .ازجمله حقوق او می توان: آزادی عقیده ، آزادی بیان ، تساوی در مقابل قانون ، مصون بودن جان ، مال ، مسکن و شغل از تعرض ، تشکیل اجتماعات ، انتخاب شغل دلخواه ،تأمین اجتماعی ، آموزش و پرورش رایگان، حق دادخواهی ، حق تابعیت،حق اقامت را نام برد.

کلید واژه ها: شهروند ، رعیت ، حقوق شهروندی ، حقوق مدنی ،حقوق سیاسی، حقوق اجتماعی

مقدمه:

یکی از مسائلی که امروزه در کانون توجه محافل مختلف قرار دارد ،حقوق مدنی و چگونگی بهره مندی افراد جوامع مختلف از آن است.که به اشکال مختلف از سوی گروهها و انجمن های بین المللی و ملی مطرح ، و خوراک محافل سیاسی و رسانه ای را شکل می دهد. و همچنین هر از گاه آماج اتهامات سازمان های بین المللی در خصوص نقض حقوق بشر هستیم. که این موضوع خود مستمسکی برای برخی محافل وگروه های سیاسی داخل قرار گرفته و به تحلیل های یک جانبه ای از آن دست می زنند که به دلیل نفوذ منافع جناحی و حزبی از جنبه ی علمی موضوع کاسته شده ، وحب وبغض ها و تعصب ها مانع از درک واقع بینانه ی این موضوع و حتی سایر مسایل اجتماعی می شود.و لذا موضوع حقوق شهروندی به ابزاری در خدمت اهداف حزبی و جناحی و وسیله ای برای مچ گیری و فشار بر رقبا تبدیل می شود،که خود این امر اگر نگوییم بزرگترین ،یکی از عوامل مهم تضییع حقوق شهروندان است.

مبارزه برای احقاق حق اختصاص به دوره کنونی ندارد ،بلکه قدمتی به اندازه ی تاریخ بشریت دارد .سراسر تاریخ مملو از وجود ظالمان و استعمار ملت ها توسط آنان از سویی و همچنین مبارزات مردم برای رهایی از ظلم از سوی دیگر است .از فرزندان حضرت آدم ابوالبشر (ع) گرفته تا بنی آدم امروز.

لازمه ی هر مبارزه ای داشتن هدف است ،وتا زمانی که هدف مشخص نباشد و به آن ایمان و اعتقاد نباشد ،مبارزه ای هم نخواهد بود و اگر هم باشد به موفقیت آن امیدی نخواهد بود. در صورتی که ندانیم حق چیست و حقوق ما کدام است ؟ چگونه می توانیم آن را مطالبه کنیم .یا از تضییع حقوقمان توسط این و آن داد سخن سر دهیم. در این صورت ضرورت دارد ابتدا به دنبال شناخت و آگاهی از حقوق خود باشیم ،بدانیم به عنوان یک ایرانی ، یک کارمند ، یک کارگر و ….دارای چه حقوقی هستیم .و با آگاهی نسبت به موضوع به قضاوت ، یا موضع گیری در خصوص پایمال شدن حقوقمان در جامعه پرداخته ، در صدد احقاق آن برآییم .

یکی از مسائلی که در اینجا حائز اهمیت است ، پرهیز از مطلق گرایی و یک جانبه گرایی است .این رویکرد نسبت به پدیده های اجتماعی غیر علمی وبدور از واقعیت بوده نتایج زیانباری بدنبال خواهد داشت . چیزی که امروز جوامع و حتی نظام جهانی از آن رنج می برد ، و در سطح بین المللی شاهد ثمرات آن در فلسطین ، افغانستان و عراق هستیم. در بعد ملی نیز ثمرات تلخ این طرز تفکر برکسی پوشیده نیست.

در بررسی پدیده های اجتماعی باید با یک رویکرد علمی و واقع بینانه و به دور از تعصبات و باورهای شخصی به موضوع نگریست و هر پدیده اجتماعی را در زمینه ی اجتماعی خودش مورد ارزیابی قرار داد.یعنی داشتن بینش جامعه شناسانه و یاد گرفتن این که جامعه شناسانه بیاندیشیم. سی رایت میلز (Mills,1970 ) می گوید:

«تخیل جامعه شناسانه[1] › مستلزم توانایی دور ساختن اندیشه مان از جریان های عادی زندگی روزانه برای از نو نگریستن به آن ها است.»[2]

«پرورش تخیّل جامعه شناسانه به معنای استفاده از مطالب انسان شناسی و تاریخ و نیز خود جامعه شناسی است .بعد انسان شناختی تخیل جامعه شناسانه بسیار مهم است. زیرا به ما امکان می دهد تا صور مختلف حیات اجتماعی را مشاهده کنیم ، با مقایسه ی آن ها با شیوه ی زندگی خودمان به تفاوت الگوهای ویژه ی رفتار خودمان بیشتر پی می بریم . بُعدتاریخی تخیّل جامعه شناسانه به همان اندازه اساسی است . ما تنها هنگامی ماهیت متمایز جهان امروز را می توانیم درک کنیم که بتوانیم آن را با گذشته مقایسه کنیم . گذشته آینه ای است که جامعه شناس باید برای شناخت امروز در دست داشته باشد.هر یک از این وظایف متضمن دور ساختن اندیشه مان از رسوم و عادات خودمان است برای این که شناخت ژرفتری از آن ها بدست آوریم.

جنبه ی دیگر تخیل جامعه شناسانه مربوط به آینده می باشد. جامعه شناسی نه تنها به ما کمک می کند که الگوهای موجود زندگی اجتماعی را تحلیل کنیم ، بلکه امکان می دهد برخی آینده های ممکن را که در برابر ما گشوده است مشاهده کنیم.پی جویی خلّاق کار جامعه شناسانه نه تنها می تواند چگونگی وضع موجود ما را نشان دهد ،بلکه می تواند نشان دهد که در صورت تمایل ما وضع چگونه می تواند بشود .کوشش های ما برای تأثیر گذاشتن بر تحولات آینده ،در صورتی که بر پایه ی درک جامعه شناختی ‏‎آگاهانه ی روندهای جاری استوار نباشد بیهوده و ناکام خواهد ماند.»[3] آن گونه که در جای دیگر آقای سی رایت میلز می گوید:

«آن چه امروز مردم به آن احتیاج مبرم دارند ، آمار و ارقام نیست ، بلکه بینش جامعه شناسانه است که به یاری آن بتوانند تأثیر رویدادهای عظیم دامنه دار را در زندگی خصوصی و فعالیت های اجتماعی خود ودیگران ارزیابی کنند.»[4]

شهروند کیست؟

شهروند[5] «فردی است در رابطه با یک دولت ، که از سویی برخوردار از حقوق سیاسی و مدنی است ، و از سوی دیگر ، در برابر دولت تکلیف هایی به عهده دارد.»[6]

یا به تعبیر آقای گیدنز ؛ «عضو یک اجتماع سیاسی ،که دارای حقوق و وظایفی در ارتباط با این عضویت است .»[7]

شهروندی[8] منزلتی است برای فرد در ارتباط با یک دولت که از نظر حقوق بین الملل نیز محترم شمرده می شود.به حقوق فرد و تکالیف او در برابر دولت رابطه ی شهروندی گویند.که چگونگی آن را قانون اساسی و قوانین مدنی کشور معین می کند. «اساساً کسی ‹ شهروند › شمرده می شود که تنها فرمانگزار دولت نباشد ، بلکه از حقوق فطری و طبیعی نیز برخوردار باشد و دولت این حقوق را رعایت و از آن حمایت کند. منزلت شهروندی را قوانین هر دولتی تعیین می کند و معمولاً تابع دو سنجه است : یکی زادگاه ، و دیگری ملیت پدر و مادر . شهروندی یک کشور از راه ازدواج با زن و مرد ‏‎شهروند آن کشور نیز بدست می آید. اما اینگونه شهروندی معمولاً همه حقوق شهروندی (از جمله کسب مشاغل دولتی )را با خود نمی آورد.»[9]

حقوق شهروندی چیست؟

آنتونی گیدنز حقوق مدنی را حقوق قانونی همه ی شهروندانی می داند که در اجتماع ملی معینی زندگی می کنند.[10]

تی.اچ.مارشال (Marshall 1973 ) سه نوع حق در ارتباط با رشد شهروندی تشخیص داده است:

1.حقوق مدنی[11] ؛ به حقوق فرد در قانون اطلاق می شود .این حقوق شامل امتیازاتی است

که بسیاری از ما امروز آن را بدیهی می دانیم اما بدست آوردن آن ها زمانی دراز طول کشید. حقوق مدنی شامل:

آزادی افراد برای زندگی در هر جایی که انتخاب می کنند ،

آزادی بیان و مذاهب،

حق مالکیت،

وحق دادرسی یکسان در برابر قانون است.

2. دومین نوع حقوق شهروندی حقوق سیاسی[12] است . به ویژه حق شرکت در انتخابات و انتخاب شدن.

3.حقوق اجتماعی ؛[13] این حقوق به حق طبیعی هر فرد برای بهره مند شدن از یک حداقل استاندارد رفاه اقتصادی و امنیت مربوط می شود . این حقوق شامل:

مزایای بهداشتی و درمانی،

تأمین اجتماعی در صورت بی کاری ،

و تعیین حد اقل سطح دستمزد است.

به سخن دیگر حقوق اجتماعی به خدمات رفاهی مربوط می شود.

تاریخچه شکل گیری واژه ی شهروند

واژه ی شهروند معمولاً همراه با واژه ی دولت مطرح گردید. و ظهور آن را می توان مصادف با پیدایش نخستین دولت های ملی دانست . در هرجامعه ای به ضرورت حکومتی وجود دارد . در هر حکومت دو گروه عمده را می توان تشخیص داد .گروه حاکم، که در حکم فرماندهان جامعه هستند .و در مقابل سایر افراد جامعه که محکوم به تبعیت از گروه نخست هستند (فرمانبران). که البته هر کدام از دو گروه فوق در جوامع ودوره های مختلف عناوین مختلفی به خود می گیرند. هر کدام از این عناوین حقوق و وظایف خاصی را ایجاب می کند. در صورتی که حاکم عناوینی چون سلطان ، خاقان و امپراطور داشته باشد .رفتار فرمانبران با وی متفاوت خواهد بود تا زمانی که به او عنوان رئیس دولت، رئیس جمهور ،نخست وزیر و… داده شود . در حالت اول ،فرمانبران خود را رعیّت می دانند که باید بی چون و چرا از دستورات حاکم تبعیت کنند . در این حالت معمولاً حاکمان خود را از فرمانبران خویش برتر می دانند . (به عنوان نمونه شاهان ساسانی خود را از نژاد خدایان می دانستند.)[14]زمانی که به حاکمان عنوان دولت داده می شود . فرمانبران شهروندانی هستند که حاکمان با رأی آن ها انتخاب می شوند .و نماینده و هم جنس آن ها هستند. بنا بر این فرمانبران هم شأن حاکمانند و حاکمان فقط از آن جهت که نماینده ی جامعه و مردم اند لازم است از رأی آن ها پیروی شود.[15]

هر چند وجود حکومت ها به عنوان یکی از نهادهای اساسی جوامع پدیده ی جدیدی نیست ،و از قدمت زیادی برخوردار است به گونه ای که حتی در اجتماعات شکار و گرد آوری خوراک و در فرهنگ های کشاورزی که دولت وجود نداشت مکانیسم های غیر رسمی حکومت وجود داشته که از طریق آن به حل و فصل منازعات پرداخته ، مانع هرج و مرج می شدند.ولی«دولت های ملی به شکلی که در عصر ما رایج است ،پدیده ای نسبتاً جدید بوده و هرگز در تاریخ نظیر نداشته است …درحقیقت تقسیم دنیا به کشور های متعدد با دولت های مشخص از خصوصیات مهم دنیای کنونی است و هرگز به اندازه ی امروز فراگیر و جهانشمول نبوده است.»[16]

با فرو پاشی دولت های سنتی که نه افرادی را که بر آن ها حکومت می کردند می شناختند و نه به آن ها علاقه ای داشتند ، و با شکل گیری دولت های ملی موضوع شهروند و حقوق شهروندی مطرح شد .در این دولت ها است که بیشتر کسانی که در محدوده ی مرزهای نظام سیاسی زندگی می کنند .شهروند محسوب می شوند.یعنی افرادی که دارای حقوق و وظایف مشترک بوده و خودشان را جزئی از یک ملت می دانند.

«دولت در جایی وجود دارد که یک دستگاه سیاسی (نهادهای حکومتی ؛مانند دادگاه ، پارلمان یا کنگره ، مقامات اداری و..)بر قلمرو معینی حکومت می کند.و اقتدار آن بوسیله ی یک نظام قانونی و توانایی استفاده از زور برای اجرای سیاست هایش پشتیبانی می شود.»[17]

مفهوم شهروندی همراه با مفهوم فردیت و حقوق فرد و ظهور مکاتب انسان گرا همچون اومانیسم[18] و لیبرالیسم[19] در اروپاپدید آمده است.این نظامات اجتماعی و سیاسی که بر مبنای فردگرایی[20]بنیانگذاری شده است.«اراده و خواست انسان را جایگزین هدایت و ارشاد خداوندی ساخت و بدین ترتیب ، قانون بشری که بازتاب اراده و خواست انسان بود ،بجای قانون الهی نشست و تئوکراسی یا حاکمیت خداوندی بر جامعه و انسان جای خود را به «دموکراسی[21]» که عالیترین نوع حکومت تلقی می شد داد.»[22]وزمینه برای انقلابات عظیم سیاسی و اجتماعی در اروپا و امریکا فراهم گردید.انقلاب کبیر فرانسه با شعار :آزادی ، برابری ، برادری از جمله ی آن هاست.از جمله نظامات اجتماعی و سیاسی که بر مبنای فردگرایی بنیانگذاری گردید .لیبرالیسم است که از لحاظ فلسفه ی سیاسی و اجتماعی برآیندی از نظریات دانشمندان و فلاسفه ی اجتماعی قرن هفده و هیجده کشور های اروپایی بخصوص فرانسه و انگلیس در آن متبلور گردیده است.که مهمتر از همه نظریه «جان لاک » انگلیسی در زمینه ی دولت و حقوق طبیعی و نظریه ی «روسو» در زمینه ی قرارداد اجتماعی و اراده ی عمومی و توماس هابس و .. .را می توان نام برد.

نظریه ی حقوق طبیعی که ذکر آن رفت بر سه اصل زیر استوار بود:

«1. سلطه ی سیاسی معلول اراده ی پروردگار نیست ،بل مبتنی بر توافق انسان ها است .

2. نظامات حقوقی و دولتی باید ناظر بر رفاه انسانی باشد و هماهنگ با اصول عقل .

3.انسان دارای حقوقی فطری است که باید از طرف قدرت دولت محترم شمرده شود.»[23]

جان لاک با طرح نظریه ی حقوق طبیعی مدعی شدکه «ریشه ی تمام حقوق در طبیعت است و از آن ناشی می شود . حال چون طبیعت در همه جا یکسان عمل می کند ، لذا حقوق همه ی افراد با هم برابر و یکسان است و تمام افراد باید بطور مساوی

در تعیین سرنوشت خود شرکت داشته باشند.برای این منظور باید مجلسی از نمایندگان ملت تشکیل شود .»[24]

نظریه هایی که منشأ دولت را حقوق طبیعی افراد می دانند . علت وجودی دولت را حمایت از حقوق شهروندانش دانسته اند.« روسو در نظریه ی قرارداد اجتماعی[25] خود، شهروند را کسی می داند که در تشکیل ‹خواست همگانی› شرکت دارد،یعنی فرد آزاد و مختار و دارای حق ، و شهروند را در برابر ‹رعیّت›[26] قرار می دهد که دارای هیچ گونه حقی نیست و تنها در کنف لطف و مرحمت خداوندگار خود زندگی می کند.»[27]

حقوق شهروندی در اسلام

«از نظر قرآن انسان موجودی است برگزیده از جانب خاوند ، خلیفه و جانشین او در زمین، نیمه ملکوتی و نیمه مادی ، دارای فطرتی خدا آشنا ، آزاد ، مستقل ، امانتدار خدا ومسئول خویشتن و جهان ، مسلط بر طبیعت و زمین و آسمان ، ملهم به خیر و شر ،وجودش از ضعف و ناتوانی آغاز می شود و به سوی قوت و کمال سیر می کند و بالا می رود اما جز در بارگاه الهی و جز با یاد او آرام نمی گیرد. ظرفیت علمی و عملیش نامحدود است ، از شرافت و کرامتی ذاتی برخوردار است، احیاناً انگیزه هایش هیچگونه رنگ مادی و طبیعی ندارد، حق بهره گیری مشروع از نعمت های خدا به او داده شده است ولی در برابر خدای خویش وظیفه دار است.»[28]

در جهان بینی الهی ، انسان همانند سایر موجودات عالم خلقت نیست ، بلکه او از امتیازات خاصی برخوردار است.که مشابه آن به هیچ موجود دیگری اعطا نشده است.« بنا بر این در دین ‎آسمانی نه تنها هرگز انسان به دست فراموشی سپرده نمی شود ،بلکه انسان گرایی واقعی به معنای کمال توجه به رشد و اعتلای انسان و پرهیز از قربانی کردن او در برابر هر امر دیگر ، فقط در ادیان الهی وجود دارد .»[29]

البته تمامی عظمت های انسان ناشی از تعلق بعد عمیق تر وجود او به آستان ربوبی است . و شکوفا شدن استعدادهای عالی و برتر او صرفاً از طریق برقراری این رابطه و توجه به اصل و مبدأ خویش ، در نظام تربیتی خاص الهی امکان پذیر است.لذا انسان بریده از خدا را نمی توان مشمول این اوصاف و حقوق دانست.«نظام روابط بین المللی از دیدگاه فقهی ، مردم جهان را به چهار دسته ی مختلف یعنی مسلمان ، اهل کتاب (یهود و نصاری) ، کسانی که اهل کتاب بودن ایشان محل شبهه است (صابئین‹بودائیان؟› و زرتشتیان ) و کافر ( حربی و غیر حربی ) تقسیم می کند.. در این تقسیم بندی ،در مرحله ی اول مسلمانان ( به صورت تبعه ی ذاتی ) ، شهروندان تمام عیار دولت اسلامی اند؛ در مرتبه ی دوم ،اهل کتاب و اصحاب وحی به طور مشروط از حمایت قانونی برخوردارند ، و در مرحله ی آخر ، کفار و مشرکان (به عنوان بیگانه از اسلام ) از منظر فقهی اقلیت دینی شناخته شده نیستند.»[30]در فقه اسلامی اقلیت های دینی بر طبق دستور کلی در حقوق و واجبات با مسلمانان مساوی اند جز این که بر این قاعده ی کلی ، استثنایی وارد شده دولت اسلامی شرط بهره مند شدن از بعضی حقوق را وجود عقیده ی اسلامی بداند نه صرفاً تابعیت.رسول اکرم (صلوات الله علیه و اله ) می فرمایند:«فاذا قبلو عقدالذمه فاعلمهم ان لهم ما للمسلمین و علیهم ما علی المسلمین».(هرگاه عقد ذمه را پذیرفتند به آن ها اعلام کنید آن چه به نفع مسلمین است اهل ذمّه هم از آن نفع می برند و آن چه به ضرر مسلمانان باشد به ضرر آن ها نیز خواهد بود). ونیز از حضرت علی (علیه السلام )روایت است که :

« ذمیون عقد ذمه را برای این پذیرا شدند که اموال و خون و جان آن ها مثل ما باشد.»[31]

البته همانطور که دولت اسلامی اعتقاد اسلامی را ملاک تفاوت بین مردم در برخورداری از حقوق می داند ، همین ملاک را در زمینه ی تکالیف نیز اعمال می کند . مثلاً مسلمان ملزم به پرداخت زکات است در حالی که این الزام شامل اقلیت دینی نخواهد شد.

یا ذمی تعهد پرداخت جزیه دارد اما مسلمان الزامی به دادن آن ندارد.

حقوق شهروندی در ایران

الف: قبل از انقلاب اسلامی

با نگاهی به تاریخچه ی نظام اجتماعی ایران و ساختار حکومتی آن می بینیم در گذشته مردم به عنوان رعیت از حقوق و امتیازات محدودی برخوردار بودند.چرا که حاکمان خود را از نژادی برتر می دانستندو حکومت رئیس حکومت بر خلق خدا ، به اراده و مشیت خداوند شمرده می شد و جنبه ی الوهیت پیدا کرده بود ،چرا که در ایران نیز مانند همه ی ممالک جهان قبل از پذیرش اصل حاکمیت ملی و اجتماعی ، نظریه ی حاکمیت الهی پذیرفته و اعلام شده بود. به موجب این اصل منشأ دولت ، اراده و مشیت خداوند است و سلاطین نمایندگانی هستند از جانب پروردگار که اداره ی امور عمومی به آن ها سپرده شده است و بنا به عرف حکومت ، سلاطین در مقابل خداوند مسئول می باشند نه در مقابل ملت.[32]

قدرت شاهنشاهان چه در ایران باستان و چه در دوران بعد از اسلام محدود نبود. تنها عاملی که قدرت اجرایی آنان را می توانست محدود نماید ، دستورهای دینی و سنت و اخلاق واحیاناً سازمان هایی همچون شورای سلطنت و مجالس نجبا و اشراف بود.[33]

این روند تقریباً تا قرن دوازدهم هجری ادامه داشت از این دوره به بعد نظر به برقراری ارتباط اقتصادی و سیاسی با کشور های اروپایی ، و تأثیر انقلاب صنعتی غرب در اوضاع اقتصادی و اجتماعی و سرانجام سیاسی ایران از یک سو و عوامل داخلی همچون سیاست داخلی و قیام های نظامی طوایف و سران ایل و حکام محلی از سوی دیگر زیر بنای تغییر نظام سیاسی در ایران را فراهم ساخت. و سر انجام انقلابات عمومی قرن چهاردهم ، به حکومت مطلقه ی شاهان ایران خاتمه داد و سلطنت مشروط و محدود به قانون ملی جایگزین آن گردید. نهضت تاریخی و انقلابی ایران در آغاز قرن چهاردهم و به دنبال آن صدور فرمان مشهور مورخ 14 جمادی الثانی 1324 هجری قمری از طرف مظفرالدینشاه سر آغاز فصل نوینی در تاریخ حکومت ایران گردید.

حقوق افراد ملت و اصول حکومت به موجب قانون اساسی که به تاریخ 8 دیماه 1285 شمسی برابر14 ذیقعده 1324هجری قمری و متمم آن در مهر ماه 1286شمسی برابر با 29 شعبان 1325قمری به تصویب مجلس رسید ، تابع اصل حاکمیت قانون گردید.[34] هر چند دیری نپایید که این دستاورد عظیم ملت دستخوش انحراف گردیده و بگونه ای استبداد در جامعه حاکم گردید . و روز به روز از حق حاکمیت ملت بر سرنوشتشان کاسته شد و از قانون فقط سیاهه ای بر کاغذ باقی ماند . و بر فاصله میان مردم و حاکمان افزوده شد ، که زمینه ساز وقوع انقلاب اسلامی گردید.

ب : بعد از انقلاب اسلامی

با پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن 1357 هجری شمسی به رهبری حضرت امام خمینی (رحمه الله علیه) در همه پرسی دهم و یازدهم فروردین ماه 1358 هجری شمسی برابر با اول و دوم جمادی الاولی سال 1399هجری قمری با رأی مثبت 2/98 درصدکسانی که حق رأی داشتند شکل حکومت کشور جمهوری اسلامی تعیین گردید.و مجلس خبرگان ، متشکل از نمایندگان مردم ، کار تدوین قانون اساسی را بر اساس بررسی پیش نویس پیشنهادی دولت و کلیه پیشنهادهایی که از سوی گروههای مختلف مردم رسیده بود ،در دوازده فصل و یکصدو هفتادو پنج اصل می باشد به پایان رساند .

االبته قانون اساسی جمهوری اسلامی در سال 1368 بازنگری شده و تغییراتی در برخی اصول بوجود آمد.ودر حال حاضر مشتمل بر چهارده فصل و یکصد و هفتاد و هفت اصل می باشد.

قانون اساسی جمهوری اسلامی با تکیه بر جهان بینی و ایدئولوژی الهی و با شناخت ابعاد وجودی انسان ، حقوقی را برای فرد برشمرده است که توجه به آن ها می تواند ، شناخت و بصیرت انسان را برای ایجاد ارتباط درست و منطقی با دولت و همچنین در ارتباط با افراد دیگر اجتماع ، افزایش دهد و موجب سلامت و اعتدال جامعه گردد.که در اینجا به برخی از آن ها می پردازیم:[35]

v تساوی حقوق

مطابق اصل 19 قانون اساسی «مردم ایران از هر قوم و قبیله ای که باشند از حقوق مساوی برخوردارند و رنگ ، نژاد، زبان و مانند اینها سبب امتیاز نخواهد بود.»

در اصل 20نیز آمده است:«همه ی افراد ملت اعم از زن و مرد یکسان در حمایت قانون قرار دارند و از همه ی حقوق انسانی، سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی با رعایت موازین اسلام برخوردارند.»

v حقوق زن

«دولت موظف است حقوق زن را در تمام جهات با رعایت موازین اسلامی تضمین نماید وامور زیر را انجام دهد:

1. ایجاد زمینه های مساعد برای رشد شخصیت زن واحیای حقوق مادی و معنوی او.

2. حمایت مادران ،بالخصوص در دوران بارداری و حضانت فرزند،و حمایت از کودکان بی سرپرست.

3.ایجاد دادگاه صالح برای حفظ کیان وبقای خانواده.

4. ایجاد بیمه ی خاص بیوگان و زنان سالخورده و بی سرپرست.

5.اعطای قیمومت فرزندان به مادران شایسته در جهت غبطه ی آنها در صورت نبودن ولی شرعی.» (اصل 21)

v مصونیت جان، مال و حیثیت

در اصل 22 آمده است: «حیثیّت ، جان ، مال ، حقوق ، مسکن و شغل اشخاص از تعرض مصون است مگر در مواردی که قانون تجویز می کند.»

v آزادی عقیده

مطابق اصل 23 قانون اساسی: « تفتیش عقاید ممنوع است و هیچکس را نمی توان به صرف داشتن عقیده ای مورد تعرّض و موأخذه قرار داد.»

v آزادی مطبوعات

در اصل 24 آمده است: «نشریات و مطبوعات در بیان مطالب آزادند مگر آنکه مخلّ به مبانی اسلام یا حقوق عمومی باشند. تفصیل آن را قانون معیّن می کند.»

v آزادی احزاب

در اصل 26 مقرر شده است : «احزاب ، جمعیت ها . انجمن های سیاسی و صنفی و انجمن های اسلامی یا اقلیت های دینی شناخته شده آزادند ، مشروط به اینکه اصول استقلال ، آزادی ، وحدت ملّی ، موازین اسلامی و اساس جمهوری اسلامی را نقض نکنند. هیچ کس را نمی توان از شرکت در آن منع کرد یا به شرکت در یکی از آنها مجبور ساخت.»

v آزادی در انتخاب شغل

«هرکس حق دارد ، شغلی را که بدان مایل است و مخالف اسلام و مصالح عمومی و حقوق دیگران نیست برگزیند. دولت موظف است با رعایت نیاز جامعه به مشاغل گوناگون ، برای همه ی افراد امکان اشتغال به کار و شرایط مساوی را برای احراز مشاغل ایجاد نماید.»

v تأمین اجتماعی

بر طبق اصل 29 قانون اساسی: «برخورداری از تأمین اجتماعی از نظر بازنشستگی ، بیکاری ، پیری ، از کار افتادگی ، بی سرپرستی ، در راه ماندگی ، حوادث و سوانح ، نیاز به خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبت های پزشکی به صورت بیمه و غیره حقی است همگانی .

دولت مکلّف است طبق قوانین از محل درآمدهای عمومی و درآمدهای حاصل از مشارکت مردم ، خدمات و حمایت های مالی فوق را برای یک یک افراد کشور تأمین کند.»

v آموزش و پرورش رایگان

مطابق اصل 30 ام قانون اساسی : «دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ی ملت تا پایان دوره ی متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سرحد خودکفایی کشور به طور رایگان گسترش دهد.»

v مسکن

« داشتن مسکن متناسب با نیاز ، حق هر فرد و خانواده ی ایرانی است. دولت موظف است با رعایت اولویت برای آنها که نیازمندترند بخصوص روستانشینان و کارگران زمینه ی اجرای این اصل را فراهم کند.»(اصل 31)

v امنیّت

«هیچ کس را نمی توان دستگیر کرد مگر به حکم و ترتیبی که قانون معیّن می کند. در صورت بازداشت ، موضوع اتهام باید با ذکر دلایل بلافاصله کتباً به متهم ابلاغ و تفهیم شود و حد اکثر ظرف مدت بیست و چهار ساعت پرونده ی مقدماتی به مراجع صالحه ی قضایی ارسال و مقدمات محاکمه ، در اسرع وقت فراهم گردد. متخلف از این اصل طبق قانون مجازات می شود» (اصل 32)

v حقّ اقامت

« هیچ کس را نمی توان از محل اقامت خود تبعید کرد یا از اقامت در محل مورد علاقه اش ممنوع یا به اقامت در محلی مجبور ساخت ، مگر در مواردی که قانون مقرر می دارد.» (اصل 33)

v حق دادخواهی

«دادخواهی حق مسلم هر فرداست و هر کس می تواند به منظور دادخواهی به دادگاههای صالح رجوع نماید. همه ی افراد ملت حق دارند این گونه دادگاهها را در دسترس داشته باشندو هیچ کس را نمی توان از دادگاهی که بموجب قانون حق مراجعه به آن را دارد منع کرد.» (اصل 34)

v حق انتخاب وکیل

«در همه ی دادگاهها طرفین دعوی حق دارند برای خود وکیل انتخاب نمایند و اگر توانایی انتخاب وکیل را نداشته باشند باید برای آنها امکانات تعیین وکیل فراهم گردد.» (اصل45)

v مجازات به موجب قانون

« حکم به مجازات و اجراء آن باید تنها از طریق دادگاه صالح و به موجب قانون باشد.»(اصل 36)

v اصل برائت

«اصل ، برائت است و هیچ کس از نظر قانون مجرم شناخته نمی شود ، مگر این که جرم او در دادگاه صالح ثابت گردد.» (اصل 37)

v ممنوعیت شکنجه

«هر گونه شکنجه برای گرفتن اقرار و یا کسب اطلاع ممنوع است . اجبار شخص به شهادت ، اقرار یا سوگند مجاز نیست و چنین شهادت و اقرار و سوگندی فاقد ارزش و اعتبار است. متخلف از این اصل طبق قانون مجازات می شود.» (اصل 38)

v حفظ حرمت و حیثیت اشخاص

«هتک حرمت و حیثیت کسی که به حکم قانون دستگیر ، بازداشت ، زندانی یا تبعید شده به هر صورت که باشد ممنوع و موجب مجازات است.» (اصل 39)

v ممنوعیت اضرار به دیگران

« هیچ کس نمی تواند اعمال حق خویش را وسیله ی اضرار به غیر یا تجاوز به منافع عمومی قرار دهد.» (اصل 40)

v حق تابعیت

«تابعیت کشور ایران حق مسلم هر فرد ایرانی است و دولت نمی تواند از هیچ ایرانی سلب تابعیت کند ، مگر به درخواست خود او یا در صورتی که به تابعیت کشور دیگری درآید.» (اصل 41)

همان گونه که مشاهده گردید قانون اساسی جمهوری اسلامی با الهام گرفتن از فرهنگ غنی اسلامی به ابعاد مختلف وجودی انسان توجه نموده و حقوقی برای او در نظر گرفته که بسیار مترقی و در میان ملل اسلامی و حتی غیر اسلامی کم نظیر است .

البته ناگفته نماند که مترقی ترین قوانین اگر در مرحله ی عمل با نقصان مواجه شوند اثر و کارکرد شان را از دست داده و نخواهند توانست پاسخگوی نیازهای جامعه باشند که احساس نارضایتی می تواند از پیامد های آن باشد.

به امید روزی که فرهنگ غنی اسلامی و ایرانیبطور کامل نهادمند شده و ایرانیان به فرهنگ خود بیش از پیش ببالند . واز مسلمان بودن و ایرانی بودن خود احساس غرور و افتخار کنند.

انشاءالله

اسلام به ذات خود ندارد عیبی هر عیب که هست از مسلمانی ماست

 

نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات(ICT) در آموزش

نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات(ICT) در آموزش

مقدمه

موج سوم شیوه به راستی نوینی از زندگی با خود آورده بر نهادی نوین که می توان آن را کلبه الکترونیک نامید مبتنی است .( تافلر ، 1382: 31،32 )چیزی که  بوسیله مارشال مک لوهان در یک عبارت خلاصه شده است و آن «تبدیل جهان به یک دهکده جهانی» است، بدین معنا که مردم نقاط مختلف در کشورهای سراسر کره زمین به مثابه ساکنان یک دهکده امکان برقراری ارتباط با یکدیگر و اطلاع از اخبار و رویدادهای جهانی را دارند. نفوذ سریع فناوری اطلاعات در میان آحاد مردم موجب تغییر شیوه زندگی در  بسیاری از افرادشده است . اطلاعات به مفهوم عام به عنوان انرژی غالب سده جدید، با سرعتی شگفت آور جایگزین صنعت متکی به انرژی های فناپذیر می شود . تحولات سریع ناشی از کاربرد فناوری اعم از فناوری مولد و فناوری اطلاعاتی در زندگی بشر تغییرات شگرفی را در ساختارهای صنعتی ، اقتصادی ،سیاسی و مدنی جوامع بوجود آورد چنان که بسیاری از انقلاب های اجتماعی قرون نوزدهم و بیستم میلادی ریشه در تحولات اجتماعی ناشی از گسترش وجوه مختلف فناوری در زندگی بشر دارد. دکتر فرامرز رفیع پور در بررسی علل انقلاب اسلامی ایران به نقش مدرنیزاسیون در تشدید نابرابری و نقش رسانه های جمعی بخصوص تلویزیون و تسهیل مسافرت های داخلی و خارجی و ... در ادراک نابرابری اشاره می کند و استفاده انقلابیون و بخصوص رهبر هوشمند انقلاب را از ابزارهای جدید همچون نوار کاست و ...در کنار شیوه های سنتی همچون هیأت ها و مساجد برای بسیج مردم در اشاعه نارضایتی و در نتیجه پیروزی انقلاب مؤثر می داند. (رفیع پور ،1376،صص69تا104) البته تغییراتی که با ورود ابزارهای نو ارتباطی در روابط اجتماعی بوجود آمده را در گوشه و کنار جامعه شاهد هستیم . تبدیل شدن تعامل و روابط رودررو به روابط با واسطه ، کاهش دید و بازدیدها و شب نشینی ها، بیگانه شدن خویشاوندان با یکدیگر و ...از آن جمله اند.که در زمینه فرهنگی نیز تغییرات و گاه ناهماهنگی هایی را همچون واپس ماندگی فرهنگی(Cultural lag) به دنبال دارد. البته این تبعات مانع از نادیده گرفتن مزایای بی شمار آن نیست که در ادامه به آن خواهیم پرداخت. پیشرفت فناوری اطلاعات و استفاده از ساز و کارهای برخاسته از آن منجر به بسته شدن نطفه ی جدیدی از اجتماعات بشری موسوم به جامعه اطلاعاتی (Information Society) شده است ، این شکل نوین همزیستی جمعی دارای سه ویژگی است: الف: کوتاه شده فاصله ها و تبدیل به مجموعه ی اجتماعی واحد.ب: گردش اطلاعات به مثابه شریان اصلی حیات جامعه   ج:تبدیل شدن اطلاعات به کالا. (دکتر منتظر ،«آموزش مهارت های فناوری اطلاعات و تأثیر آن بر یادگیری مؤثر و فراگیر» ، فصلنامه علمی ـ پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا (س)،شماره42،سال 1381ص179) در ادامه ضمن آوردن تعاریفی از فناوری اطلاعات به تاریخچه و اهمیت آن در زندگی اجتماعی و برخی کاربردهای آن در آموزش می پردازیم . البته از کارکردهای منفی این فناوری نیز غفلت نشده است.

فناوری اطلاعات :

فناوری اطلاعات به فرایند دانش و روش های بکارگیری آن در تولید، پردازش، انتقال و به جریان انداختن اطلاعات اطلاق میشود.( کرمی پور، تکنولوژی آموزشی، شماره2، آبان 82، ص 45.) فناوری اطلاعات عبارت از گردآوری، سازمان دهی، ذخیره‌سازی و نشر و استفاده از اطلاعات در قالب صوت، تصویر، گرافیک، متن، عدد و … با استفاده از ابزار رایانه‌ای و مخابراتی و … است.( رئیس دانا ، تکنولوژی آموزشی، ش 2، آبان 81، ص 16.) اعضای خانواده فناوری اطلاعات عبارتند از : رایانه های بزرگ ، ریز رایانه ها ، لوح های فشرده ، تلفن هاب بی سیم ، مودم ، چاپگرهای لیزری و رنگی ، تلفن های همراه ، تصاویر متحرک و رایانه ای (انیمیشن)، شبیه سازی رایانه ای ، منابع کمک آموزشی رایانه ای ، نشر الکترونیکی ، دوربین دیجیتالی ، آموزش از راه دور ، دی.وی.دی، نمابر ، فیبر نوری ، رادیو ضبط  و تلویزیون دیجیتالی، دیسکت ، نظام اطلاعات جغرافیایی ، بزرگراه های اطلاعاتی ، شبکه های رایانه ای (محلی و جهانی) ، فرا رسانه ای ها ، فرا متن ها ، اینترنت ، جاوا ، لوح فشرده لیزری ، چند رسانه ای ها ، نرم افزارها ، شبکه ، ابر رایانه ها ، تلفن ویدیویی ، واقعیت های مجازی ، شبکه های گسترده جهانی ، وب و مانند آن ها. (ربابه فرهادی ؛ نقش فناوری اطلاعات در آموزش ،فصلنامه کتاب 56 ص142) همان گونه که در تعاریف فوق شاهد هستیم منظور از فناوری در اینجا هر گونه فرایند و روش و ابزاری است که به تولید ، انتشار و انتقال بهتر و مطلوبتر اطلاعات مدد رساند.

تاریخچه استفاده از فناوری در آموزش

اولین شکل کلاس درس گسترده به صورت آموزش از راه دور و به شکل مکاتبه ای بود . ایساک پیتمن در سال 1840 «کوتاه نویسی » را در انگلستان از طریق مکاتبه ای تدریس می کرد.(دبیلیو بروور،1382،ص50) در همین راستا دکتر عیسی ابراهیم زاده آموزش از راه دور را به عنوان محصول عصر صنعتی و شکل صنعتی شده ی آموزش می داند و معتقد است روند رشد و تحول این نظام از لحاظ تاریخی با مراحل صنعتی همگامی ملموسی دارد.وی نسل اول آموزش از راه دور را که به آموزش مکاتبه ای شهرت دارد به عنوان آموزش تک واسطه ای «Sigel Media »نامید . فناوری مورد استفاده در این دوره ارتباطات پستی ، چاپ کتاب های استاندارد و جزوات یکنواخت بود . در ادامه استفاده از امواج برای آموزش متداول گردید. آموزش چند رسانه ای «Multi Media»که در حقیقت محصول دوره صنعتی است مشخصه اصلی نسل دوم آموزش از راه دور است. رادیو ، تلویزیون ، ویدئو ، ماهواره ، نوارهای دیداری و شنیداری مهمترین واسطه های آموزشی این دوره هستند.و در نسل سوم آموزش از راه دور تأکید اصلی بر آموزش غیر متمرکز ، مشارکتی و مردمی است .(دکتر ابراهیم زاده،«آموزش از راه دور همگام با فناوری»گزارش کامپیوتر ، شماره 139 صص 28تا32) امروزه کمتر کشوری پیدا می شود که از آموزش از راه دور برای تأمین اهداف آموزشی و پرورشی خود استفاده نکند البته متناسب با سطح پیشرفت هرکشور فناوری مورد استفاده متفاوت خواهد بود از آموزش مکاتبه ای از طریق پست گرفته تا استفاده از نوارهای صوتی و تصویری و تلویزیون و ماهواره و شیوه های ارتباطی نوین که امکان تعامل را هم فراهم کرده اند.یکی از لوازمی که امروزه با فناوری ارتباط همراه بوده و گاه به غلط مترادف با آن بکار رفته است رایانه است که از قرن بیستم با ورود خود منشأ تحولات عظیمی گردیده است.اولین کوشش معلمان برای استفاده از رایانه در کلاس درس سنتی معمولاً بصورت سخنرانی بود،تجربیات یادگیری مرتبط با موضوع تدریس معلم که در مکان های آموزشی دیگر انجام گرفته بود به نمایش گذاشته می شد و یا به عنوان تکلیف برای مطالعه بیشتر مورد استفاده قرار می گرفت .(دبیلیو بروور،1382،ص51) همگام با پیشرفت­های سایر بخش­ها نظام های آموزشی نیز دچار تحول شده و گرایش از یادگیری های معلم محور به فراگیر محور رو به افزایش است. به گونه ای که آموزش و استفاده از فناوری در برنامه درسی کشورهای پیشرفته گنجانده شده است . به عنوان نمونه در انگستان کتاب های درسی در هر موضوع شامل سه کتاب دانش آموز ، راهنمای معلم و راهنمای دانش آموز است. در هر سه کتاب فعالیت هایی در باره فناوری اطلاعات و ارتباطات گنجانده شده است . برای این که دانش آموزان فناوری اطلاعات و ارتباطات را تجربه کنند دو رویکرد در کتاب های درسی در نظر گرفته شده است .الف: پروژه هایی در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات نظیر استفاده از رایانه برای پژوهش و انجام پروژه های گروهی   ب: فعالیت های خاص در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات نظیر استفاده از واژه نگار برای نوشتن یک گزارش ، نرم افزارهای گرافیکی و استفاده از سی دی های آموزشی. دانش آموزان در انجام دادن تکالیف گوناگون درسی باید از رایانه استفاده کنند . مهمترین استفاده از رایانه در انجام دادن پروژه ها و امور پژوهشی است . همچنین از رایانه ها به منزله ابزاری برای وارد کردن داده ها ، رسم جدول و کشیدن نمودار استفاده می شود.گنجاندن فناوری های جدید در کتاب های درسی ضمن آشنا کردن دانش آموزان با توانایی ها و قابلیت های رایانه ، ترس از آن را نیز در آن ها از بین می برد و سبب می شود که فضای علم از مرز کتاب ها فراتر رود.( دکتر زمانی ،«آموزش فناوری در کتاب های درسی کشورهای پیشرفته ‹انگلستان›» ، رشد تکنولوژی آموزشی،شماره 155)

اهمیت و نقش فناوری ارتباطات در آموزش

فناوری اطلاعات ابزار قدرتمندی است که در کمترین زمان ممکن میتواند میان مردم جهان ارتباط برقرار سازد. این ابزار ارتباطی قدرتمند با اطلاعات سروکار دارد. فناوری اطلاعات در جهان امروز چشم اندازهایی را برای جهانیان به ارمغان آورده است که بر تمام ابعاد زندگی سیاسی، نظامی، اقتصادی، اجتماعی و آموزشی انسان قرن بیست و یکم تاثیرگذاشته است، به گونه‌ای که بیشتر فراگیرندگان را به سمت رایانه‌ها و آموزش کار با آنها سوق داده است. رایانه‌ها با فراهم کردن فرصت لازم برای تمرین و کسب دانش بشری و پرورش دانش‌آموزان، به آموزش مدرسه‌ای یاری می‌دهند.در عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات نظام های آموزشی از یک سو به باز اندیشی و بازسازی برنامه درسی برای سواد رایانه ای و از سوی دیگر ، تجدید حیات و غنی سازی محیط یادگیری برای برقراری تعامل میان یادگیرنده و منابع یادگیری ملزم می باشند . از این رو بازنگری در شیوه های سنتی تدریس و جایگزینی آن با شیوه های نو برای تجهیز یادگیرنده به مهارت های شناختی ضرورت دارد .لذا استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای دست یابی به هدف های « یادگیری با کیفیت برای همه » اجتناب ناپذیر است.(برودی ، ای ، دبیلیو ، 1382: 17 )   در سال های اخیر, فناوری‌های اطلاعات چنان مورد پذیرش قرار گرفته‌اند که اکنون در هر جنبه از زندگی خصوصی و عمومی ضروری به نظر می‌رسد.کاربرد فناوری های جدید اطلاعاتی و تغییرات سریع آن، موجب بروز تحولات بسیار در کلیه جنبه‌های یادگیری و آموزش شده است. شبکه‌های ارتباطی و اطلاعاتی بویژه اینترنت چهره آموزش سنتی و تعامل میان معلم و شاگرد را در تمام سطوح آن از پیش دبستانی تا دانشگاهی دگرگون کرده‌اند.فناوری آموزش را متنوّع  و ساده می کند ، سرعت یادگیری را افزایش می دهد و دانش آموزان را به تماس با منابع موجود و بهره گیری از آنها ترغیب می کند . (کرمی پور ، رشد تکنولوژی شماره 7 فروردین 81 ص27)

معاون فناوری اطلاعات وزارت ICT از پیوستن  8 هزار و 500 مدرسه کشور به شبکه‌‏های اینترنت شهری با خطوطADSL خبر می دهد. (تاریخ :08/05/1385 /اولین گردهمایی سراسری مدیران وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات/)مهندس ریاضی ، تولید علم و دانش در کشور را پشتوانه اصلی توسعه پایدار عنوان کرد و افزود: طبق برنامه چهارم توسعه ، هر سال باید 5 هزار کاردان ، 4 هزار کارشناس ، هزار نفر کارشناس ارشد و 100 دکترا تربیت کنیم و به این ترتیب در تلاش هستیم زمینه تربیت نیروی انسانی در کشور را فراهم کنیم.وی ، با بیان این که در دانشگاه‌‏ها باید رویکرد تکنولوژی محور شکل گیرد ، خاطرنشان کرد: باید تا پایان برنامه چهارم، تعداد کاربران خطوط پرسرعت را به یک میلیون و500 هزار نفر و کاربران عادی اینترنت را 20 میلیون و 500 نفر برسانیم تا ضریب نفوذ اینترنت در کشور به 30 درصد برسد. (http://www.ilna.ir/shownews.asp?code=332319&code1=2)

مدارس می توانند از طریق از سایت اینترنتی شان منابع یادگیری را به صورت پیوسته(On Line) مهیا سازند. همچنین با توانایی ICT، بعضی مدارس قادرند با ارایه  اطلاعات به والدین درباره حضور و غیاب، پیشرفت‌تحصیلی و نمرات و فعالیت های آنان ارتباط  بیشتری با اولیای دانش آموزان داشته باشند.فواید ICT در تعلیم و تربیت و جنبه های گسترده زندگی اجتماعی موجب شده تا مدارس بیشتر کوشش کنند تا دانش آموزان قابلیت استفاده از ICT را فرا بگیرند .  برخی از فواید استفاده از آن عبارتند از:  افزایش انگیزه ، افزایش اعتماد به نفس ،ترغیب به سئوال پرسیدن،افزایش قابلیت کار با اطلاعات و استفاده از آن ، بهبود مهارتهای ارتباطی و اجتماعی ، یادگیری مستقل و پیشرفت در آن، بهبود ارایه مطالب، ایجاد قابلیت های حل مسئله،استفاده بهینه ازوقت، سهولت انجام کار ، سهولت پژوهش و تحقیق، امکان جستجو ، فراهم آوردن زمینه آزمایش های مجازی ، صرفه جویی در هزینه ها، امکان ترکیب و بروز خلاقیت، سهولت برقراری ارتباط و استفاده از تجارب دیگران ، فراهم آمدن ابراز عقاید و... با توجه به این که استفاده از فناوری های جدید در کشورهای پیشرفته جزئی از زندگی روزمره مردم شده است وبا توجه به ارتباط و وابستگی متقابل ملل به یکدیگر عقب افتادن از دیگران نوعی اختلال و آسیب جدی برای تأمین  منافع ملی به حساب می آید، آموزش و پرورش در خصوص به کار گیری و راهنمایی و هدایت نسل جوان در جهت استفاده از این فناوری ها از سویی و گسترش کمّی و کیفی آن مسئولیت خطیری بر عهده دارد چه در جهت تولید نرم افزار و سخت افزار و چه در جهت آموزش و استفاده ی بهینه از آن در زندگی روزمره . لازمه ی رسیدن به این مقصود آن است  که نهادهای آموزشی و مهم تر از همه ی آن ها آموزش و پرورش از خود شروع کرده فناوری های نوین را در عمل به کار گیرند و از آن در آموزش و سایر امور اداری استفاده کند . و در جهت تحقق دولت الکترونیک گام اساسی بردارد .

در این قسمت نمونه هایی از کاربرد فن آوری اطلاعات در آموزش را مورد بررسی قرار می دهیم.

پاورپوینت power point

یکی از مصادیق استفاده از ICT در آموزش برنامه پاورپوینت محصول شرکت مایکروسافت است که جذابیت خاصی به تدریس داده ،می توان از آن همراه اکثر روش های تدریس سنتی هم استفاده کرد .البته سایر نرم افزارهای بسته نرم افزاری آفیس همچونExcel ،word،Access و.. نیز به نوبه خود می توانند در آموزش مورد استفاده قرار گیرند. اما  با توجه به قابلیت هایی که پاورپوینت دارد همچون امکان استفاده از  تصاویر  و نمودارهای رنگی ، صدا و تصاویر متحرک و حتی فیلم ، کلاس درس از حالت یکنواختی و بی تحرّکی  خارج شده محیطی مفرح برای یادگیری فراهم می کند .به کمک این برنامه می توان مفاهیم ارائه شده را با نشان دادن تصاویر و نمودار های متنوّع عینی و قابل فهم کرد . در ضمن فرصت و امکان بیشتری به دانش آموزان  می دهد تا به یادداشت برداری از مطالب ارائه شده بپردازند .از آنجا که استفاده از این برنامه مستلزم آشنایی معلم با این نرم افزار از سویی و تلاش او برای خلاصه کردن و تهیه ی اسلاید های مناسب از سوی دیگر است . به نوعی معلمان را بیشتر درگیر مسائل آموزشی کرده و به فعّالیّت بیشتر وا می­دارد معلم برای تهیه ی طرح درس به کمک پاورپوینت ضمن تعیین نکات اساسی دروس و انتخاب جملات مناسب و کوتاه که بیانگر اهداف آموزشی درس باشد . باید برای جذاب کردن و عینی تر کردن مطالب به دنبال یافتن تصاویر و نمودارهای مناسب برای گنجاندن در اسلاید ها باشد .

البته استفاده از این برنامه مستلزم وجود رایانه با صفحه ی نمایش مناسب یا ویدیو پروژکتور در کلاس است . تا دانش آموزان بخصوص در کلاس هایی با جمعیت بالا بتوانند از آن استفاده کنند .بنده برای اولین بار در مرکز تربیت معلم بنت الهدی صدر فردوس در درس روش تدریس و بررسی کتب تعلیمات اجتماعی از دانشجویان خواستم بجای نوشتن طرح درس مرسوم روی کاغذ برای تهیه طرح درس و تدریس آزمایشی خود از پاورپوینت استفاده کنند.که هرچند در ابتدای ترم با مخالفت هایی از سوی برخی دانشجویان مواجه شد ولی در پایان ترم و مشاهده تدریس خود و سایر دانشجویان همگی ابراز رضایت داشتند.

کتاب الکترونیک E Book

کتاب الکترونیک ، متنی است به شکل الکترونیک و در فرمت دیجیتال که برای خواندن و استفاده از آن، نیاز به سخت افزار یا نرم افزار مناسب وجود دارد. این سخت افزار یا نرم افزار، توانایی نمایش محتوای متن را با کیفیت مطلوب و خوانا دارد، به طوری که امکان استفاده و مشاهده متن یا تصاویر به راحتی فراهم باشد. (هفته نامه فرهنگی - اجتماعی -جوانان‎/شماره هفدهم - شنبه ۱۷ اردیبهشت ۱۳۸۴) کتابهای الکترونیکی را می‌توان روی محمل های دیجیتالی نظیر "دیسک فشرده"، "دیسک فشرده دیجیتالی"، شبکه جهانی وب، و جز آن منتشر کرد. برای مثال، بسیاری از منابع مرجع نظیر دایرة‌المعارف بریتانیکا، دایرة‌المعارف آمریکانا، فرهنگ وبستر، فرهنگ آکسفورد  و دایرةالمعارف های فارسی  همچون دهخدا و مجموعه تفاسیر قرآن و دیوان اشعار شعرا و از این قبیل، علاوه بر قالب چاپی، بر روی دیسک فشرده و نیز شبکه جهانی وب قابل دستیابی هستند در سالهای اخیر، ناشران منابع مرجع سعی کرده‌اند تا علاوه بر لوح فشرده، انتشارات خود را از طریق شبکه جهانی وب در محیطی فراگیرتر، ارزان‌تر، و با قابلیتهای چند رسانه‌ای در دسترس طیف وسیعی از خوانندگان قرار دهند.کتابهای الکترونیکی، با توجه به ویژگیها، امکانات، و کاربردهایشان به گروههای زیر تقسیم می‌شوند:1. کتابهای الکترونیکی فقط متن ـ در این دسته، کتابهای الکترونیکی فقط شامل اطلاعات متنی هستند و هیچ‌گونه تصویر، نمودار و جز آن را شامل نمی‌شوند.2. کتابهای الکترونیکی دارای تصاویر اسکن شده 3. کتابهای الکترونیکی با تصاویر متحرک . 4. کتابهای الکترونیکی سخنگو 5. کتابهای الکترونیکی چند رسانه‌ای ـ ‌در این دسته از کتابهای الکترونیکی یک رابطه چند رسانه‌ای و دو سویه میان کتاب و خواننده برقرار می‌شود. این دسته کاملاً با کتابهای سنتی و چاپی متفاوت‌اند و امکانات کمکی برای جستجو و تحقیق در آنها در نظر گرفته شده است.محیط وب، این امکان را می‌دهد تا به راحتی علاوه بر متن، صوت، تصویر، و ویدیو نیز در کتابهای الکترونیکی گنجانده شود. در دنیای چاپی فقط می‌توان عکسهای رنگی یا سیاه و سفید را به کتاب اضافه کرد و امکان استفاده از صوت، انیمیشن، و ویدیو به عنوان بخشی از کتاب و یا اطلاعات تکمیلی به منظور تفهیم هر چه بهتر مفاهیم وجود ندارد. چنین رویکردی امروزه، به ویژه در برخی دایرة‌المعارفها، و فرهنگهای موجود در محیط وب دیده می‌شود. تلفظ صحیح کلمات، استفاده از موسیقی، کلام، انیمیشن، و ویدیو برای تشریح مفاهیم نوشتاری در کتابهای الکترونیکی به ویژه کتابهای کودکان از اهمیت بسزایی برخوردار است. محیط وب علاوه بر اینکه امکان افزودن اطلاعات چند رسانه‌ای را به قالبهای مختلف می‌دهد، محدودیت اشغال فضای زیاد از حافظه را در دیسک‌های فشرده ندارد.(http://adjournal.shaar.com/archives/2005/11/000697_.php)

اینترنت Internet

گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات  باعث تغییر چگونه ، چه ، ‌چه کسی ، کجا ، چه وقت  و چرایی یادگیری ها شده است . اینترنت ، اینترانت و کلیه روش های ارتباطی بی سیم باعث از میان برداشته شدن موانع زمانی و مکانی شده است . اینترنت سبب شده تا یادگیرنده بتواند با معلمان خود در ارتباط باشد  چراکه اینترنت بستر و زیربنای ارتباطات جدید است . که از طریق اتصال میلیونها رایانه در سراسر جهان شبکه عظیمی را ایجاد کرده است . میلیون ها صفحه حاوی مطالب متنوع با امکانات جستجو کار را برای محققین و دانشجویان و دانش آموزان راحت کرده است . اینترنت مرجعی است برای پاسخگویی به بخش اعظم نیازهای اطلاعاتی افراد در زمینه های مختلف علمی ، تجاری و سرگرمی و ....در نظام آموزش مبتنی بر وب [*]wbt منابع آموزشی از طریق اینترنت و خدمات دهنده ی وب ارائه می شود . در این روش ، ارتباط با منابع آموزشی از طریق پست الکترونیکی ، تابلو های اعلانات و عضویت در گروههای مباحثه و مانند آن ها ایجاد می شود چون امکان برقراری ارتباط متقابل میان دانش آموزان وجود دارد . لذا از مزایای روش آموزش مبتنی بر رایانه [†]CALو روش سنتی آموزش نیز برخوردار است.

پست الکترونیک E Mail

از پست الکترونیک نیز در آموزش می توان به نحو شایسته ای سود برد . امروزه یکی از سریعترین و ارزانترین روش ارسال و دریافت بسته های نرم افزاری و اطلاعات است. که امکان ارتباط مستمر دانش آموزان با معلمانشان را حتی در ایام تعطیل و حتی پس از فراغت از تحصیل امکان پذیر کرده است . چه بسا دانش آموزان در کلاس به دلایلی از بیان برخی مطالب یا سوالات اجتناب کنند که پست الکترونیک این فرصت را به آنان داده تا با شجاعت بیشتری به بیان نظرات و سوالات خود بپردازند. و  از آن جا که نوعی رابطه متقابل وجود دارد معلم نیز می تواند از این طریق اهداف خود را در آموزش به نحو مطلوب عنوان نموده مطالب مرتبط با موضوع یا هرگونه مطلب و دستاورد جدید علمی را در حوزه تدریس از این طریق در اختیار فراگیران قرار دهد.

گپ chat

یکی از امکاناتی که اینترنت در اختیار کاربران قرار داده گفتگوی همزمان و تعامل بین آن ها با استفاده از دوربین ، میکروفون و رایانه است . که این امر باعث حذف فاصله های مکانی شده و افراد خود را در کنار یکدیگر حس می کنند . از این امکان می توان در تدریس و ایجاد انجمن های علمی در سطح کشور و حتی در سطح جهان استفاده کرد . اتاق های گفتگوی علمی در زمینه های تخصصی مجالی است برای تبادل نظر و بروز خلاقیت های  دانش آموزان . هرچند این گفتگوها امروزه بین کاربران اینترنت بخصوص جوانان در حوزه هایی شاید غیر علمی رایج است اما می توان این امکان را در خدمت اهداف آموزشی بخصوص در دروس اجتماعی قرار داد.

همایش ویدیویی Video Conference

روش آموزشی دیگری که مستلزم بکارگیری تجهیزاتی چون دوربین ، پروژکتور ،میکروفون ، بلندگو ، رایانه و مانند آن هاست. منابع آموزشی در این روش به طور مستقیم و بی درنگ اطلاعات را به فراگیران منتقل می کنند . (فصلنامه کتاب 56 ، ص 145)

وبلاگWeb log

وبلاگ ها یکی از معروفترین ابزارهای انتشار مبتنی بر وب هستند که می توانند مطالب نوشته شده را در اسرع وقت در معرض استفاده همگانی در شبکه قرار دهد . هرچند از عمر این شیوه اطلاع رسانی و بیان افکار در ایران مدت زیادی نمی گذرد ولی در همین مدت کوتاه اهمیت خاصی در بین کاربران اینترنت پیدا کرده بگونه ای که ایران در سال 1383 رتبه چهارم جهان را از لحاظ تعداد وبلاگ ها به خود اختصاص داده است.(روزنامه شرق ، 13 اسفند 1383) . با توجه به مزایایی که این شیوه دارد می تواند به عنوان یکی از شیوه های تعاملی ارتباط در آموزش مورد استفاده قرار داد . در این جا به برخی کارکردهای آموزشی وبلاگ ها اشاره می شود.در خصوص وبلاگ ها نیز اینجانب  به منظور تشویق دانشجویان به داشتن وبلاگ و استفاده از آن از سال قبل اعلام نمرات آنان را از طریق وبلاگ و البته با شماره دانشجویی انجام می دهم وحتی تأکید کرده ام هرگونه نظر، انتقاد و پیشنهاد و سوالی که دارند از طریق ایمیل یا وبلاگ منعکس نمایند.

کارکردهای آموزشی و پژوهشی وبلاگ

● دسترسی به مخاطب بیشتر:وبلاگ وسیله ای برای دسترسی به مخاطب بیشتر است. برخلاف نشریات علمی و تحقیقاتی  که مخاطبانی خاص دارند، وبلاگ امکان دسترسی به مخاطبانی متفاوت و بیش از یک گروه خاص از متخصصان را فراهم می کند و نویسنده را از نقطه نظرهای مختلف آگاه کرده و موجب غنی شدن دانش و اطلاعات می شود.. وبلاگ وسیله ای برای ارتباط محقق امروزه با دنیای خارج است.

● باز خورد سریع:وبلاگ به ما امکان می دهد تا باز خورد افکار و اندیشه ها خود را بسرعت دریافت کرده و ارتباط متفاوتی با مخاطبان نوشته های خود برقرار کنیم . برخلاف مقالات دانشگاهی سنتی که زمان طولانی تا انتشار و دریافت نقد و نظرهای دیگران ما را در انتظار می گذارند و چه بسا دیگر موضوع کهنه شده باشد، وبلاگ نویسی به ما امکان می دهد تا لحظه به لحظه افکار و نظرات خود را در معرض نقادی قرار داده و بنابراین موجبات پویایی اندیشه های ما را فراهم می آورند. امکان نظر دادن بصورت ناشناس سبب می شود تا افراد به راحتی و بدور از ملاحظات شخصی نظر خود را ارائه دهند.

● حفاظت از اندیشه ها:وبلاگ حافظ اندیشه ها و افکار ماست. در بسیاری از مواقع افکاری بسوی ما می آیند که نمی دانیم چگونه آنها را منتشر کرده و دیگران را در آن سهیم نماییم. گاهی این افکار در قالب کتاب و مقاله نمی گنجد چرا که آنقدر وسیع نیست که بشود به آن متنی این چنینی اختصاص داد و جای دادن آن در نوشته ای دیگر نیز بخاطر عدم همگونی با کل موضوع امکان ندارد بسیاری از اندیشه ها به همین دلایل فوق هرگز منتشر نمی شوند  امکان نوشتن فوری وبلاگ ها افراد را قادر می سازد تا فارغ از اسلوب های نگارش علمی و صرف وقت برای یک نوشته شسته و رفته ، افکار خود را بسرعت منتشر نموده و بنابراین ثبت و ضبط نمایند

●  دسترسی دائمی: با اتصال به اینترنت، در هر لحظه و هر مکان میتوانیم به وبلاگ خود دسترسی داشته و نگران از دست رفتن منابع و اطلاعات  پژوهشی خود در فایل ها و دیسک های کامپیوتری نباشیم. نگارنده فهرست منابع مورد استفاده پایان نامه خود را در یک وبلاگ قرار داده است تا هم در وقت افرادی که در این زمینه خاص تحقیق می کنند صرفه جویی نماید و هم این که همیشه به آنان دسترسی داشته باشد.

● تمرین نوشتن:  از آنجا که سیستم آموزشی ما عادت به نوشتن را در دانش آموزان نهادینه نمی کند- تنها درسی که دانش آموز موظف به نوشتن است انشا است که آن هم جدی گرفته نمی شود ،وبلاگ می تواند این خلا را پر کند. این امر بخصوص برای دانشجویان(به عنوان مثال پیام نور) و دانش آموزانی که اکثر امتحانات آن ها چهارگزینه ای است و فعالیت نوشتاری آن ها فقط سیاه کردن یا علامت گذاشتن در یک مربع است بسیار مفید و ضروری است.

● ذخیره و بازیابی دانش و اطلاعات: آرشیو وبلاگ امکان بایگانی مطالب و بازیابی مجدد آنها را بدست می دهد و می تواند نقش یک بانک اطلاعات را برای وبلاگ نویس ایفا کند.

● پرهیز از دوباره کاری:وبلاگ ها به افراد کمک می کنند تا جایگاه موضوع مورد تحقیق خود را در دنیای پژوهش دریافته و از انجام تحقیق تکراری اجتناب نمایند.

● گردآوری مهم ترین، مرتبط ترین و  روزآمدترین منابع در یک جا: در وبلاگ ها فهرستی از لینک ها به وبلاگ ها یا وب سایت های مرتبط با موضوع وبلاگ دیده می شود. به این لیست بلاگ رول می گویند. از آنجا که این فهرست معمولا فیلتر شده و شامل بهترین هاست، نقطه شروع خوبی برای افرادی است که در آن حوزه خاص تحقیق می کنند و آنها را از سرگردانی در اینترنت و صرف وقت برای کاوش و بازیابی منابع معتبر نجات می دهد.

● روز آمد نمودن دانش و ا طلاعات: استادان و فرهیختگان می توانند از طریق وبلاگ خود دانشجویان را در جریان آخرین اطلاعات و تحولات روز قرار دهند.(صراف زاده مریم ؛« برخی کارکردهای آموزشی و پژوهشی وبلاگ ها» مجله الکترونیکی پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران(نما) ، دوره پنجم شماره یک 22 مهر 1384)با توجه به ویژگی های نوجوانان بخصوص در مقطع متوسطه در دروس مختلف می توان از طریق تشویق دانش آموزان به تحقیق و نوشتن مقاله در وبلاگ و ترتیب دادن مسابقه وبلاگ نویسی انگیزه لازم را در آنها برای بیان افکار و بروز خلاقیت فراهم کرد . معلم می تواند حتی بخشی از نمره مستمر را به این گونه فعالیت ها بخصوص در زمینه کارهای گروهی اختصاص دهد. .

سی دی های آموزشی

امروز خوشبختانه تلاش های زیادی در راستای تولید نرم افزارهای آموزشی صورت می گیرد و شاهد عرضه انواع لوح های فشرده آموزشی در زمینه های مختلف در فروشگاههای عرضه محصولات فرهنگی هستیم . استفاده از این نرم افزارها و لوح های فشرده حاوی فیلم های آموزشی می تواند در تفهیم بهتر مطالب موثر بوده یادگیری را تسهیل نماید.ارائه سی دی های آموزشی همراه برخی کتاب های آموزشی بخصوص در زمینه رایانه و نرم افزارهای مختلف کمک زیادی به درک بهتر و تمرین محتوای این کتاب ها دارد.

موانع و مشکلات

در خصوص مزایای استفاده از فناوری اطلاعات مطالب زیادی مطرح است اما نباید این موضوع را از نظر دور داشت که هم در استفاده از این فناوری ها با مشکلات و محدودیت هایی روبرو هستیم و هم استفاده از این فناوری ها آثار نامطلوب و معایبی به همراه دارد. در مورد اول کاربرد فناوری ها در آموزش مستلزم وجود امکانات سخت افزاری و نرم افزاری است که در هر دو مورد نظام آموزشی ما با شرایط مطلوب فاصله زیادی دارد . به عنوان  نمونه نسبت تعداد رایانه های موجود  به دانش آموز در مدارس بسیار پایین است . و حتی برخی از مراکز آموزشی فاقد حتی یک رایانه هستند. البته فناوری اطلاعات محدود به استفاده از رایانه نیست و رایانه تنها یکی از مجموعه ابزار فناوری است . از دیگر زیر ساخت ها برای آموزش های الکترونیک خطوط دیتا و امکان ارتباط اینترنتی است که در این زمینه هم با مشکلات زیادی مواجهیم . عدم پوشش کامل کشور و سرعت بسیار پایین و هزینه بالا از آن جمله اند .تعیین حد اکثر 128کیلو بایت سرعت برای کاربران خانگی اینترنت نمونه بارز این موضوع است که آقای سلیمانی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در بخش گفتگوی ویژه خبری اخبار 22:30شبکه دو سیما مورخ20/10/85 ضمن تأیید این موضوع عدم وجود زیرساخت های لازم برای سرعت های بالاتررا دلیل این امر اعلام کردند. در حالیکه در کشور های توسعه یافته تمام منازل و مراکز آموزشی و تجاری بطور شبانه روزی به خطوط پر سرعت اینترنت متصل هستند .از سوی دیگر استفاده از فناوری های نوین نیاز به امکانات نرم افزاری دارد . صرفا وجود تعدادی رایانه نمی تواند به معنی استفاده از آن باشد . هنوز فرهنگ استفاده از فناوری های نو در جامعه ما فراگیر نشده است . و شاهد نوعی واپس ماندگی فرهنگی در این عرصه هستیم . چراکه برخی ادارات با داشتن منابع مالی زیاد اقدام به خرید دستگاه های پیشرفته و از جمله رایانه می کنند ولی از آنها برای اهداف سازمانشان به نحو مطلوب استفاده نمی کنند . به عنوان مثال در ادارات آموزش و پرورش در دوایر مختلف تعدادی رایانه وجود دارد ولی گویا این دوایر کاملا با هم بیگانه اند . وقتی یک معلم دوره ضمن خدمتی را می گذراند در رایانه ضمن خدمت ثبت شده و گواهی صادر می شود . ولی معلم به منظور استفاده از امتیاز آن برای مثلاً ارتقاء شغلی هر سال باید پشته ای از تصاویر گواهی های ضمن خدمت ، تشویقی ها و ابلاغ ها را به کارگزینی تحویل دهد . جالب این که تمامی این گواهی ها و ابلاغ ها و تشویق ها از همان اداره و از رایانه اتاق مجاور صادر شده است . سایر ادارات هم وضعیت مشابهی دارند . مثلاً در صندوق بیمه محصولات کشاورزی هرسال یک کشاورز باید ساعت ها وقت خود را صرف پرکردن فرم های تکراری کند باوجود این که درختان و باغ ها از جایشان حرکت نکرده و تغییر مکان نداده اند ولی گویا در مسئولین هیچ اعتقادی به امکان استفاده از حداقل امکانات رایانه ای وجود ندارد.از دیگر معایب این روشها می تواند سطحی بار آمدن دانش آموزان و عادت به کپی برداری از کار دیگران باشد . امکان جستجوی مطلب مورد نظر دانش آموز را از مطالعه یک کتاب یا مقاله بی نیاز کرده صرفاًً به بخش مورد نظر مراجعه می کند . همچنین وجود مطالب متنوع و قابل دسترسی و چاپ این امکان را به افراد می دهد که به راحتی حاصل زحمات دیگران را کپی برداری کرده با نام خود تحویل دهد . این موضوع و سایر سوء استفاده ها از اینترنت  از مواردی است که به عنوان معایب این شیوه های آموزشی مطرح می شود . ولی علیرغم این معایب و کاستی ها شکی نیست که لازمه زندگی در جهان امروزی مجهز شدن به این فناوری های نو و استفاده از آن در زندگی روزمره و از جمله در نظام آموزشی است.

بد نیست به سایر معایب فناوری های نوین در عرصه های دیگرهم اشاره کنیم . عصر انفورماتیک امکانات وسیعی در اختیار نظام های سیاسی قرار داده که با توسل به روش های ظریف بر سرنوشت زندگی،اندیشه و عمل انسان ها نظارت و مداخله مستقیم داشته باشد . با این وسیله ، دولت ها قادر خواهند بود هر گونه که مایلند افکار عمومی شهروندان را هدایت کنند و گرایش های سیاسی آن ها را تعیین و کنترل نمایند .جامعه مدرن انفورماتیک قشربندی جدیدی در ساختار اجتماعی پدید می آورد که در آن کسانی که دسترسی به اطلاعات دارند بر کسانی که فاقد آنند سلطه ایجاد خواهند کرد.(کاظمی،1377،ص159 ). آنچه ما باید در نقش پدران ، مادران، مردان، زنان ، جوانان، دوستان، و...بیندیشیم متأثر از ترکیب پیچیده ای است از تبلیغات تجاری، نمایش های خنده دار ، سریال های تلویزیونی ، موسیقی و کتاب های درسی دانشگاهی . بیشتر این تفکر ناشی از کنشگران قدرتمند اقتصادی و سیاسی است که منافعشان با پذیرش این اندیشه ها از جانب ما تأمین می شود . بنا بر این دیدگاه هایی که ما به کار می بریم باید همیشه ، تا اندازه ای در زمینه ی وسیع تر قدرت درک شود.(شارون،1379،ص151) گواه این مدعا را در عرصه های بین المللی می توان مشاهده کرد. امروزه قدرتمندان با در اختیار گرفتن ابزاهای ارتباطی نوین افکار و عقاید مورد نظر خود را در سطح جهان تبلیغ کرده افکار عمومی را به هر سمتی که بخواهند سوق می دهند . شرورترین و جانی ترین دولت ها و افراد را مدافع حقوق بشر و بپا خاستگان برای احقاق ابتدایی ترین حقوقشان را ناقض حقوق بشر و مستحق نابودی قلمداد می کنند.   رسانه ها با ارائه الگوهای یکسان سعی درسلب هویت های قومی و همانند سازی با فرهنگ جهانی که جز ایده ها ، ارزش ها و قواعد تعیین شده توسط قطب های قدرت نیست دارند چرا که با ذره ای شدن افراد  بهتر می توانند آن ها هضم در این فرهنگ نمایند. از دیگر معایب این فناوری محدود شدن حریم های خصوصی افراد است چرا که با ابزارهای جدید امکان رخنه و نفوذ در این حریم ها وجود دارد . و از جایی که اطلاعات افراد به صورت دیجیتال در رایانه های شخصی یا اداری وجود دارد. برخی افراد می توانند به سری ترین اطلاعات دیگران دست یافته و از این طریق به باج خواهی بپردازند چراکه امروزه این اطلاعات در حکم گروگان با ارزشی می تواند به عنوان  حربه ای بر علیه افراد مورد استفاده قرار گیرند. تلفن های همراه دوربین دار ، میکروفون های کوچک و... امروزه محفل های خصوصی خانواده ها را در معرض تهدید قرار داده است . که در جامعه خودمان شاهد برخی سوء استفاده ها از این پدیده هستیم . که اگر اقدامات دولت ها در کنترل مکالمات و ارتباطات افراد را که همه آن ها قابل دسترسی و کنترل می باشد را هم به این مطالب اضافه کنیم بیشتر آن روی سکه فناوری های نوین را  نشان خواهد داد.

نتیجه گیری

از آنچه در سطور قبلی آمده می توان به اهمیت فناوری های ارتیاطی در زندگی انسان امروزی پی برد.  همانگونه که فناوری اطلاعات و ارتباطات در بسیاری  از فرایند های کاری روزمره مانند بانکداری الکترونیک ، تجارت الکترونیک ، پست الکترونیک، دولت الکترونیک  و ... مورد استفاده قرار می گیرد ، در حوزه آموزش و پرورش نیز استفاده از این فناوری ها امری اجتناب ناپذیر است یادگیری الکترونیکی یا E-Learning نمونه ای از کاربرد تکنولوژی های نو در عرصه آموزش است. حذف محدودیت های مکان ، زمان و سن یادگیرنده که روزگاری دسترسی ناپذیر به نظر می رسیدند ، امروزه دیگر محدودیت های بزرگی به نظر نمی رسند . از طرفی باید توجه داشت که به وجود آمدن نیازهای گسترده و جدید در میان جوامع با ادامه استفاده از روش های سنتی نظام آموزشی قابل تأمین نیست . یادگیری مبتنی بر رایانه ، یادگیری مبتنی بر فناوری اطلاعاتی ، کلاس مجازی ، کتابخانه های مجازی و ... راه را برای پیدایی شیوه های نوین آموزش هموار ساخته است .و در سطوح مختلف تحصیلی و در حوزه ها و رشته های مختلف می توان از ابزارهای نوین ارتباطی و اطلاعاتی چه به صورت مستقل و چه در کنار روش های سنتی استفاده کرد. و این موضوع در برنامه های توسعه آموزشی اکثر کشورهای در حال توسعه گنجانده شده است . و از جمله در کشور مان طبق برنامه توسعه چهارم برنامه زمانی برای تحقق دولت الکترونیک و ازجمله در نظام آموزشی پیش بینی شده است . حتی موضوع طراحی شبکه اینترانت ملی تحت مطالعه است که می تواند گامی بلند در راستای بکار گیری فناوری اطلاعات در زندگی مردم باشد. که البته در کنار برخوداری از مزایای بی شمار فناوری های نوین نباید از آثار سوء منفی آن نیز غافل ماند. چرا که امروزه مدیریت و کنترل بخش اعظم اطلاعات جهان در اختیار تعداد انگشت شماری قدرت استعماری است که غفلت از آن در دراز مدت سلب هویت فرهنگی و تبدیل شدن به آلت دست این جوامع خواهیم شد

فهرست منابع مورد استفاده

1. ابراهیم زاده ، عیسی ،«آموزش از راه دور همگام با فناوری»گزارش کامپیوتر ، شماره 139

2. بروور، ای . دبیلیو، و ...،به سوی یادگیری برخط ( الکترونیکی ) ، ترجمه فریده مشایخ ، عباس بازرگان ، تهران:انتشارات آگاه ، 1382.

3. تافلر ، الوین و هایدی ،به سوی تمدن جدید ،سیاست در موج سوم ، ترجمه محمدرضا جعفری ،تهران:نشر علم          ، چاپ چهارم ،1380.

4. رفیع پور، فرامرز ، توسعه و تضاد ، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، 1376.

5. رئیس دانا ، فرخ لقا “کاربردها و سودمندی‌های فناوری اطلاعات”، تکنولوژی آموزشی، ش 2، آبان 81، ص 16.

6. روزنامه شرق ، 13 اسفند 1383

7. زمانی، بی بی عشرت،«آموزش فناوری در کتاب های درسی کشورهای پیشرفته ‹انگلستان›» ، رشد تکنولوژی آموزشی،شماره 155)

8. .سخنرانی معاون وزیر ارتباطات در اولین گردهمایی سراسری مدیران وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات/)(تاریخ :08/05/1385 / خبرگزاری

9. شارون، جوئل، ده پرسش از دیدگاه جامعه شناسی ، ترجمه منوچهر صبوری ، تهران: نشر نی،1379.

10. صراف زاده ، مریم ؛« برخی کارکردهای آموزشی و پژوهشی وبلاگها» مجله الکترونیکی پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران(نما) ، دوره پنجم شماره یک 22 مهر 1384.

11. فرهادی ، ربابه ؛ نقش فناوری اطلاعات در آموزش ،فصلنامه کتاب 56 ص142

12. کاظمی، سید علی اصغر ، بحران جامعه مدرن ، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی ، 1377.

13. کرمی پور، محمدرضا ، «مدیریت آموزشی در عصر اطلاعات»، تکنولوژی آموزشی، شماره2، آبان 82، ص 45.

14. کرمی پور، محمد رضا ،«آموزش متناسب با عصر اطلاعات» رشد تکنولوژی آموزشی ،شماره 7 فروردین 81 ص27.

15. منتظر، غلامعلی ،«آموزش مهارت های فناوری اطلاعات و تأثیر آن بر یادگیری مؤثر و فراگیر» ، فصلنامه علمی ـ پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا (س)،شماره42،سال 1381)

16. هفته نامه فرهنگی - اجتماعی -جوانان‎/شماره هفدهم - شنبه ۱۷ اردیبهشت ۱۳۸۴

17. http://adjournal.shaar.com/archives/2005/11/000697_.php

18. http://www.irandoc.ac.ir/data/e_j/vol3/Information_sheet.htm

19. ایلناhttp://www.ilna.ir/shownews.asp?code=332319&code1=2

نگاهی به تحول خانواده در ایران وجهان و عوامل مؤثر بر آن

نگاهی به تحول خانواده در ایران وجهان و عوامل مؤثر بر آن

ابراهیم حقیقی

مدرس مرکز تربیت معلم بنت الهدی صدر فردوس

چکیده

خانواده به عنوان بنیادی ترین نهاد اجتماعی در همه جوامع،و در همه ی زمانها می باشد که هم سلامت فرد و هم بقای جامعه را تأمین می کند. در گذشته های دور نظام خانوادگی پدر سالاری و متکی بر اصول مذهبی رایج در آن عصر بوده است نه بر اساس علاقه و عاطفه . زنان از بسیاری از حقوق امروزی محروم بودند. مردان از اختیارات نامحدودی برخوردار بودند. ولی به تدریج براثر تحولات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و فکری، خانواده دچار تغییراتی شد. از حجم خانواده کاسته شده و کارکردهای خانواده کاهش یافته و نهادها و مؤسسات دیگر جامعه عهده دار برخی از وظایف خانواده گردیدند.زنان در خانواده از موقعیت بهتری برخوردار شده فرزندان نیز از حقوق و آزادی های بیشتری برخوردار گردیدند.پیوندهای خویشاوندی امروزه نسبت به گذشته کم رنگ تر شده و نفوذ خود را در برقراری پیوندهای ازدواج از دست داده اند. این تحولات را در ایران هم می توان دید . گذز از خانواده گسترده به خانواده هسته ای ، تغییر در شیوه های ازدواج و همسرگزینی ، هویت بخشیدن به زنان و قائل شدن حق مالکیت و ... برای آن ها ، ایجاد دگرگونی در روابط زن و شوهر و والدین و فرزندان و ... از جمله تغییراتی است که می توان در خانواده ی ایرانی مشاهده کرد.

کلید واژه ها: خانواده ، خویشاوندی ، خانواده گسترده ، خانواده ی هسته ای ، پدر سالاری

منابع :

 بهنام ، جمشید: ساختهای خانواده و خویشاوندی در ایران تهران: جیبی 1350.
 ترابی ، علی اکبر: جامعه شناسی ادبیات فارسی ، تبریز: فروغ آزادی ،1376.
 قرآن کریم
 کوئن ،بروس : درآمدی به جامعه شناسی ترجمه ی محسن ثلاثی تهران: نشر توتیا 1378.
 گیدنز ، آنتونی : جامعه شناسی ترجمه منوچهر صبوری تهران:نشر نی ،1383.
 ملکی ، حسن :آشنایی با قانون اساسی کد 3010دوره کاردانی تربیت معلم تهران:شرکت چاپ و نشر ایران
 وثوقی ،منصور : مبانی جامعه شناسی (1) رشته علوم اجتماعی انتشارات دانشگاه پیام نور
 مظاهری ، علی اکبر : خانواده ایرانی در روزگار پیش از اسلام
 روزنامه همشهری شماره 3016 مورخه 19/1/1382
 نشریه ندای صادق شماره 19 دانشگاه امام صادق

دریافت کل مقاله دریافت
عنوان: نگاهی به تحول خانواده در ایران و جهان
حجم: 505 کیلوبایت

عوامل مؤثر بر ارزش های اجتماعی دانش آموزان دبیرستان های شهرستان فردوس

چکیده تحقیق ( پایان نامه کارشناسی ارشد ) ابراهیم حقیقی                           

تحقیق حاضر تحت عنوان «عوامل مؤثر بر ارزش های اجتماعی دانش آموزان دبیرستان های شهرستان فردوس» با هدف شناخت اولویت های ارزشی دانش آموزان و عوامل مؤثر بر آن انجام گرفته است. سؤال تحقیق این است که افراد مورد بررسی به کدام یک از دو دسته از ارزش های مورد نظر این تحقیق (ارزش های مادی و ارزش های غیرمادی) اولویت می دهند؟ وچه عواملی در این اولویت دادن مؤثر است؟
با توجه به اینکه کشور ما انقلابی عظیم را پشت سرگذاشته و وارد دهه سوّم انقلاب گردیده است. آگاهی از ارزش های جوانان بعنوان کسانی که ثمره و دست پرورده این انقلاب هستند می تواند شاخصی برای ارزیابی برنامه ها و عملکرد مدیران کشور باشد. و میزان دستیابی به اهداف و ایده آلهای انقلاب را مشخص نماید. که اهمیت بسزایی در درک واقع بینانه تر از شرایط موجود در جامعه و عوامل ایجاد کننده آن را دارد.
جامعه آماری این تحقیق کلیه دانش آموزان دبیرستانهای شهرستان فردوس خراسان می باشد که نمونه أی به حجم 216 نفر مورد بررسی قرار گرفته اند. این تحقیق به شیوه پیمایشی بوده و اطلاعات با استفاده از پرسشنامه جمع آوری گردیده است. و جهت تحلیل داده ها از امکانات نرم افزار Spss همچون جداول توافقی، آماره هایی همچون کای اسکوئر، کرامرز V و ضریب همبستگی استفاده شده است. فرضیات این تحقیق که چارچوب نظری آن مبتنی بر نظریه اینگلهارت می باشد عبارتند از:
1. هرچه پایگاه اقتصادی والدین بالاتر باشد فرد اولویت بیشتری به ارزش های غیرمادی می دهد.
2. هرچه سطح تحصیلات والدین بالاتر باشد فرد اولویت بیشتری به ارزش های غیرمادی می دهد.
3. هرچه میزان ارتباط فرد، با محافل دینی بیشتر باشد فرد اولویت بیشتری به ارزش های غیرمادی می دهد.
4. هرچه میزان استفاده فرد از وسایل ارتباط جمعی بیشتر باشد فرد اولویت بیشتری به ارزش های غیرمادی می دهد.
5. هرچه میزان موفقیت تحصیلی فرد بیشتر باشد فرد اولویت بیشتری به ارزش های غیرمادی می دهد.
6. با افزایش سن، فرد اولویت بیشتری به ارزش های مادی می دهد.
پس از جمع آوری، استخراج اطلاعات و تحلیل داده ها نتایج زیر بدست آمد.
1. با افزایش پایگاه اقتصادی-اجتماعی والدین فرد اولویت بیشتری به ارزش های مادی می دهد» که این نتیجه بر خلاف فرضیه اول ما بود.
2. «با افزایش سطح تحصیلات والدین فرد اولویت بیشتری به ارزش های مادی می دهد.» که در اینجا نیز نتیجه عکس فرضیه دوم ما بود.
3. فرض سوم مبنی بر اینکه «هرچه میزان ارتباط فرد با محافل دینی بیشتر باشد فرد اولویت بیشتری به ارزش های غیرمادی می دهد» تأیید گردید.
4. بقیه فرضیه ها تأیید نگردید. یعنی بین میزان استفاده از وسایل ارتباط جمعی، موفقیت تحصیلی و سن با نوع ارزش های فرد ارتباط معنی داری مشاهده نگردید.

لیست موقوفات خانیک

مستأجر	واقف	مورد وقف	موارد مصرف	ملاحظات
محمد ادبی	لیلی خیری مقدم – همسرمحترمه اقای عباس ادبی	یک ساعت آب و اراضی قنات اصلی خانیک	وقف مسجد	۲۳ فروردین ۱۳۹۱
عباس راستگو	عباس راستگو به یاد مرحوم محمد علی نوری	یک فنجان آب خالص از قنات جاری برون	وقف مسجد چهارده معصوم خانیک	۲۹ بهمن ۱۳۸۸
محمدعلی اعما	محمد تقی محمدیان	نیم دانگ آب و اراضی قنات اصلی خانیک و دو دانگ آب و اراضی از قنات امرودکن	خادم وقف مسجد چهارده معصوم خانیک	بیست و دوم بهمن ماه سال یکهزاروسیصدوهشتادوهفت هجری خورشیدی
محمدرضا عامری		یک دانگ آب و اراضی از قنات بکری علیا	ختم قرآن برای واقف
	ادبی	یک قطعه زمین زراعی واقع در مزرعه قنات اصلی خانیک	جشن غدیر (توزیع حنا در عید غدیر)
علیمراد نجفی		نیم دانگ آب و اراضی قنات بکری	پذیرایی از عزاداران روز عاشورا (پای نخل)
اوقاف بجستان	مرحوم علی اکبر اکبری متولی مرحوم حاج کربلایی محمد حسین عبدی	حوض علی اکبر	حوض علی اکبر
			حاشیه جاده فردوس ـ بجستان
محمدعلی ناصری	ماه شرف	نیم دانگ (یک ساعت) آب و اراضی از قنات اصلی خانیک	جشن غدیر (توزیع حنا در عید غدیر)
محمد علی اعمی	کربلایی ابراهیم	یک دانگ معادل دو ساعت آب و اراضی قنات خانیک	مسجد ـتعزیه شید الشهدا ـ تعمیرات حسینیه
	حاجی احمد	دو دانگ(چهار ساعت) آب و اراضی بکری علیا	تعزیه داری
		سه دانگ (شش ساعت) آب و اراضی کلاته حسن بیک	روضه خوانی
	جعفر و نادعلی	دو دانگ(چهار ساعت) آب و اراضی قنات انارستانک	تعمیرات مسجد ـتعزیه داری ـ تعمیرات حمام ـ امام جماعت
عباسعلی نادری – یک دانگ کوکب مرادی – دو دانگ فاطمه اکفوده – نیم دانگ محمدحسن عامری – نیم دانگ		چهاردانگ (هشت ساعت)آب و اراضی قنات خانیک	سوخت و روشنایی حمام خانیک
	غلامحسین حجی علی	۳/۴دانگ (سه ساعت) آب و اراضی انارستانک +یک دانگ (دو ساعت) آب و اراضی قنات بکری علیا	اطعام روستای خانیک
	محمد کربلایی تقی	یک دانگ و نیم(سه ساعت) آب و اراضی قنات انارستانک	حمام
محمد علی اعمی	مسجد خانیک	نیم دانگ آب و اراضی قنات خانیک	عزاداری روز اربعین	یک دانگ انارستانک برای روضه خوانی
		یک دانگ و نیم آب و اراضی قنات انارستانک + چهار و نیم دانگ (نه ساعت) آب و اراضی کلاته حسن بیک +نیم طاقه (شش ساعت) آب و اراضی برجستان	فرش مسجدـ حمام ـ روضه خوانی ـ مترددین ـ قرآن خوانی	نیم دانگ انارستانک برای قرآن خوانی
				کلاته حسن بیک برای فرش مسجد
				برجستان برای حمام
غلامحسین و محمد حسن رجبی		یک و نیم ربع دانک (یک و نیم ساعت) آب و اراضی قنات خانیک + سه دانگ (شش ساعت) آب و اراضی قنات بکری علیا	حقوق موذن	نصف برای اطعام و روضه خوانی و نصف آن نیز برای تلاوت قرآن
عباس سیفی	زهرا و امیرخان	نیم دانگ آب و اراضی قنات خانیک +	روضه خوانی واطعام تلاوت قرآن
		نیم دانگ آب و اراضی قنات روستای افقو

گـُمار (گمار) Gomaar

:: گمار

(Gomaar)
از دیگر تعاونی های سنتی در زمینه دامداری دراین روستا که مردانه است .گمار است .از آنجا که در روستا مردم به کشاورزی نیز مشغول هستند اگر قرار باشد هر فرد خود به تنهایی دامها را به چرا ببرد دیگر نمی تواند به سایر امور بپردازد . لذا با تشکیل گروههای همیاری در زمینه های کشاورزی و دامداری توانستند با برنامه ریزی وتقسیم کار به تمامی این فعالیت ها بپردازند .
در زمینه دامداری با توجه به این که هرفرد دامدار متناسب با تمکن مالی و توانایی هایش تعدادی دام دارد .براین اساس هر چند نفر تشکیل یک گروه داده دام های خود را به صورت مشترک به صحرا برای چَرا می برند .البته در برخی اوقات یک چوپان تمام وقت استخدام کرده ودر مقابل نگهداری وچُرای گوسفند در سال دستمزدی به او می دهند . ولی گاهی نیز وظیفه ی نگهداری گوسفندان وچَرای آنها به نوبت وبه صورت چرخشی بین اعضای یک گروه صورت می گیرد .که همانند سایر تعاونی های سنتی از قوانین خاصی پیروی می کند . افراد براساس تعداد دام هایی که در این گله دارند باید انجام وظیفه کنند . معمولاً به ازای هر 10 رأس گوسفند فرد باید یک شبانه روز مسئولیت به صحرا بردن و نگهداری گله را به عهده بگیرد .
وقتی اعضای یک گروه مشخص شد در مراسمی با حضور همه ی اعضا نوبت افراد مشخص می شود .که معمولاً این کار به صورت قرعه کشی صورت می گیرد که در اصطلاح محلی ((رِق کردن )) (Regh)گفته می شود .هر کدام یک شی ء را که معمولاً ریگ های کوچک یا اشیاء کوچکی است برداشته ویک نفر بدون این که اطلاعی از ریگ های متعلق به هرفرد داشته باشد یکی پس از دیگری ریگ ها رابه نوبت گذاشته وبر این اساس نفر اول وآخر وسایر افراد با ترتیب مشخص می شوند ویک بار چرخش وظیفه نگهداری گله را یک دَور(dawr) می گویند .
شخصی که وظیفه نگهداری گله رابرعهده دارد وطبق زمان بندی خاصی دامها را به صحرا برده ودر مواقع خاصی باید دامها را جهت شیر دوشی به مکان های مشخص که معمولاً در کنارآبادی های اطراف روستا می باشد بیاورد .البته برنامه چَر‌‌‌ای دامها در فصول مختلف متفاوت است ودر زمستان دامها را شب ها در داخل غارهای حفر شده در دل کوه که در اصطلاح محلی به آن لُون ( Loon ) گفته می شود .نگهداری می کنند ( شکور زاده ، 1363 : 596 ) درحالی که در بهار ، تابستان و پائیز معمولاً دامها را شب ها در صحرا و اکثر اوقات در دره های اطراف که به آن ، شیلَه (shila ) گفته می شود می خوابانند و صبح زود گله را حرکت داده تا قبل از گرم شدن هوا بتوانند از علوفه بیابان استفاده کنند .
لمپتون در کتاب مالک وزارع در ایران وجود این گونه تعاونی ها را در قسمت های مختلف ایران ذکر کرده است ومواردی که به دلیل عده ی کم حیوانات متعلق به یک یک دهقان غالباً آنها برای فرستادن آنها به چراگاه ترتیبی می دهند که براساس تعاونی قرار دارد وبه چوپانی که این کار را به عهده دارد از قرار هر رأس چهارپایی که به او سپرده شده مقدار معینی مزد می پردازند . ( لمپتون ، 1362: 614).

پول اندازی (پُل اِندَزی)

:: پول اندازی ، پُل اِندَزی

pol endazy
از تعاونی های سنتی در حوزه مالی واعتباری که معمولاً در مراسم عروسی وختنه سوری بیشتر رایج است پول اندازی است .که در این گونه مجالس معمولاً در روز آخر مراسم که البته امروزه مراسم معمولاً یک روز است .بعد از این که داماد را در عصر روز مراسم طی مراسم خاصی به مظهر قنات برده ولباس های دامادی را در حین شادی و پایکوبی افراد تعویض می کنند و معمولاً مسیر خانه داماد تا دهانه قنات و برعکس رابه صورت دسته جمعی و با ساز ودهل در حالی که جوانان داماد را روی دوش خود حمل می کنند طی می کنند .سپس هدایایی که روی سینی هایی چیده شده است وشامل شیرینی وآجیل ،...... روغن ، قند ، کفش برای مادر وخواهران عروس و.... را افراد در حالی که این طبق ها را روی سر گرفته اند به خانه پدر عروس می برند و افرادی که این طبق ها را حمل می کنند یک دستمال پارچه های به عنوان هدیه دریافت می کنند سپس جهیزیه ی عروس را در صفوف منظم ودر معیت نوازندگان به طرف خانه داماد حمل می کند .حمل این تعداد کالا که برخی از قطعات آن هم نسبتاً سنگین است جز در سایه این همیاری امکان پذیر نیست . البته اگر چه امروزه وسایل نقلیه ی موتوری به کمک انسان آمده ولی هنوز هم در بافت قدیمی روستاها که امکان تردد اتومبیل وجود ندارد جز با کمک مردم این امر امکان پذیر نیست .پس از پایان انتقال جهیزیه که معمولاً نزدیک غروب آفتاب به پایان می سد .نوبت به صرف شام می رسد .پس از جمع کردن سفره افراد هدایای نقدی خود را تقدیم می کنند . و از طرف داماد نیز به هرکدام از افرادی که پول داده اند دستمالی حاوی مقداری آجیل که معمولاً شکلات ،هسته زردآلو(خِستَک) ،بادام(بادُم) ، برگه زردالو (کِشتَه) و... است .اهدا می گردد .لازم به ذکر است که امروزه در این سنت تغییراتی ایجاد شده از جمله این که به جای دستمال حاوی آجیل فقط شیرینی تعارف می شود و دو نفر مسئول جمع آوری هدایای نقدی افراد می شوند ونام اهدا کننده و مبلغ هدیه شده را در دفتر یادداشت می کنند .تا در آینده این هدایا را معمولاً با مبالغی بالاتر تلافی کنند ،چیزی که جامعه شناسان آنرا نوعی مبادله می دانند .به تعبیر آنان زندگی اجتماعی از مبادلات تشکیل شده است ، مبادله ی آداب ، اموال ، زنان و مبادله ی قدرت ، به نظر می رسد که الزام به تقابل در افعال اجتماعی را همه ی افراد ودر همه ی جوامع وهمه ی تمدن ها حس کرده باشند .وهدف بخش مهمی از قواعد ونهادها نیز چیزی جز استقرار وسازمان دادن مبادلات نیست .پس می توان مبادله را نوعی رابطه ی اجتماعی بنیانی وبنیادی دانست .(هانری مندراس ، 1354: 252) پیتر بلا نیز به تبیعت از مارسل موس می نویسد : « خدمات پاداش دهنده ، حقی برای دیگران ایجاد می کند و او را وادار می سازد تا به نوعی در صدد جبران آن بر آید ( توسلی ، 1370 :421) پس از صرف شام همگی در محلی که از قبل برای تماشا پیش بینی شده است به جشن وشادمانی می پردازند که شامل ساز ودهل ورقص محلی ،فریاد (آواز خوانی) وگاه اجرای نمایش است .
در انتهای مراسم « عروس کشون » انجام می گیرد . افراد به طور دسته جمعی با ساز و دهل به طرف خانه ی عروس حرکت کرده وپس از خداحافظی عروس با اطرافیان که معمولاً با گریه وزاری همراه است .داماد چادر سفیدی بر سر عروس انداخته و در حالیکه زنان آنها را احاطه کرده اند به همراه خیل شرکت کنندگان که مردان در جلو و زنان که عروس وداماد هم پیشاپیش زنان حرکت می کنند به طرف خانه ی داماد حرکت می کنند که البته با صلوات فرستادن واسپند دود کردن همراه است . در آستانه خانه داماد معمولاً عروس خانم توقف کرده و بعد از قول گرفتن از داماد در مورد هدیه یا سفر وارد خانه داماد می شود که در این جا گوسفندی را جلو پای عروس و داماد ذبح می کنند و کفش عروس و داماد را اندکی به خون این گوسفند آغشته می کنند . عروس و داماد وارد اتاقی که از قبل اراسته شده می شوند و مراسم خاصی در این جا انجام می شود که فعلاً مجال گفتن آن نیست.
عصر روز بعد مراسم پاتختی توسط خانم ها انجام می شود . که معمولاً در این مراسم نزدیکان عروس وداماد هدایای خود را که معمولاً غیر نقدی است ارائه می کنند .خانم ها نیز هدایای نقدی خود را به داخل ظرفی که در نزدیکی عروس و داماد است می گذارند در این مراسم معمولاً جهیزیه عروس به حاضران نمایانده می شود .
یاریگری و تعاون اگر چه از تأکیدات دین مقدس اسلام است .وهمواره براین امر مهم بخصوص در امور خیر وشایسته تأکید شده ( تعاونوا علی البر والتقوی) و گرچه این شیوه ها از دیر باز کارایی خود را در پاسخگویی به نیاز جوامع متناسب با شرایط جغرافیایی واجتماعی نشان داده است .ولی متأسفانه عدم توجه به روستا ها ورها شدن آنها به حال خود سبب متلاشی شدن این شیوه های کهن وعدم جایگرینی آن با شیوه های کارآمد گردیده است چیزی که انگیزه ماندن ومبارزه با ناملایمات روستا را برای مردم کاهش داده و مهاجرت روز افزون روستائیان به شهرها را در پی داشته است .چنانکه همین روستایی که برخی از نمودهای همکاری آنان را دراین جا آوردم جمعیت آن امروز در مقایسه با صد سال پیش نه تنها افزایش نیافته بلکه سیر نزولی داشته است . بی سبب نیست که ایلیچ توسعه ی اقتصادی مدرن را به عنوان فرآیندی توصیف می کند که از طریق آن ملتهایی که قبلاً خود کفا بوده اند مهارتهای سنتی خود را از دست می دهند ومجبور می شوند برای سلامتشان به پزشکان ، برای تعلیم وتربیتشان به معلمان ، برای سرگرمی به تلویزیون وبرای معیشت خود به کار فرمایان متکی باشند .(گیدنز ،1376: 470)
روستاهای ما که روزی صادر کننده محصولات کشاورزی ودامی به شهرها بودند امروزه مصرف کننده و وارد کننده این محصولات هستند . قنات هایی که با همت بلند گذشتگان با حداقل امکانات وبا اراده وپشتکار ایجاد گردیده اند . امروزه در سایه ی بی توجهی و کوتاهی نسل حاضر یکی پس از دیگری تخریب می شود .حال آنکه این ها شاهکارهای فرهنگی ومیراث فرهنگی و سرمایه ملی کشور هستند و حاکمیت ، باید به عنوان سرمایه ی ملی حفاظت آن را به عهده بگیرد .
اگر حکومت پهلوی با مدرنیزاسیون وارائه طرحهای همچون اصلاحات ارضی زمینه ی نابودی این تعاونی های سنتی را فراهم آورد .شایسته است که دولتمردان امروزی ما در جهت نهادمند کردن این شیوه های پسندیده در دروستاها اقدام کنند .چرا که بهتر از هر شیوه دیگری خواهد توانست پاسخگوی نیاز این مناطق باشد .

حاصل این آمد که یار جمع باش
همچو بتگر از حجر یاری تراش
زان که انبوهی وجمع کاروان
رهزنان را بشکند پشت وسنان (مــولــوی)

چرخوک کنی

: چَرخوک کُنی

(charkhook koni)
چرخوک : نام وسیله ای است که برای جدا کردن پنبه دانه(پُندَنه pondana) از پنبه(پُمبه) مورد استفاده قرار می گرفته است.)
از ویژگی های روستاها در گذشته خود اتکایی روستائیان وتولید مایحتاج آنان توسط خودشان بوده است از جمله صنایعی که در روستای خانیک بصورت خانگی وجود داشته است بافندگی بوده است . که از هنر بانوان این روستا و سایر روستاهای منطقه و شاید کشور باشد. این صنعت هم شامل بافت پارچه های ابریشمی و هم پنبه ای و...بوده است. که در سایه همکاری ومساعدت سایر بانوان این مهم صورت می گرفته است. از آن جا که کلیه مراحل از تولید پنبه تا جداسازی پنبه دانه و تبدیل آن به نخ و بافندگی و تولید پارچه در روستا انجام می شده است .وقتی که یک فرد قصد بافت پارچه داشته اولین گام در تولید و البته کار خانم ها جداکردن پنبه دانه از وش پنبه و آماده کردن آن برای نختابی و ریسندگی بوده است. فرد موردنظر به سایرزنان روستا اطلاع داده که قصد « چرخوک کنی» دارد. بعد از غروب آفتاب زنان و دختران هر کدام چرخ (چرخوک) خود را آورده و در یک اتاق بزرگ دور تا دور چرخها را قرار داده و شروع به کار می کردند . البته این همیاری به نوعی با مراسم شاد و جشن مانند همراه بوده است. از آن جا که فقط خانم ها در این فعالیت شرکت داشته اند معمولاً به بیان خاطرات و افسانه و آواز خوانی پرداخته و تا صبح این فعالیت ادامه داشته و این شب را کسی نمی خوابیده و صبح پس از نماز صبح صاحب خانه با صبحانه ای از حاضرین پذیرایی کرده .بعد از آن هر کدام به منزل خود مراجعت می کردند و این کار در شبهای دیگر برای سایر افرادی که چنین قصدی داشتند صورت می گرفته است .
نکته ی قابل توجه در این فعالیت ها بهره بردن از نتایج کار گروهی که با نوعی هم افزایی همراه است. چرا که افراد وقتی در جمع هستند نیرو و توان کار و فعالیت آنان افزایش می یابد این که شب را تا صبح به کار خسته کننده جداسازی پنبه دانه از وش پنبه مشغول باشند. جز در پرتو کارگروهی و استفاده از مزایای آن که روان شناسان امروز به آن پی برده اند. امکان پذیر نیست .
چراکه در شرایط کار گروهی پدیده ی آزاد شدن نیروهای اضافی (دینا موژن Dynamogenis) پیش می آید. (اتوکلاینرگ /508.1376)
این همیاری در سایر مراحل تولید پارچه از قبیل تبدیل پنبه به نخ ، رنگ آمیزی و نصب کارگاه بافندگی ، تنیدن نخها ، تنیدن تو (تُ بافی همان کارگاههای بافندگی خانگی است که نخ ابریشم را تبدیل به پارچه می کردند) و بافندگی، هم ادامه دارد.
مشابه این نوع همیاری را در سایر نقاط ایران از جمله یزد تحت عنوان (چرخ ریسان) می توان یافت که در حالی که هر یک از اعضای گروه برای خود می ریسیده است هر شب در خانه یکی از اعضای به سر برده بوسیله میزبان پذیرایی می شده اند . این پذیرایی دارای عوض بوده و در شبهای آینده توسط سایر اعضاء گروه جبران می شده است . بدین ترتیب کار چرخ ریسی که به تنهایی و به ویژه در شب مزاحم دیگران و بسیار یکنواخت و کسل کننده می باشد در بین گروه همکار و در میهمانی به یکی از نشاط آورترین کارها برای زنان چرخ ریس در می آمده است.(فرهادی – مجله نشر علوم اجتماعی – ش5-ص49)

این رسم کهن در این منابع نیز به منتشر شده است

البته با تصاویری که ارتباطی با موضوع و روستای خانیک ندارد