معماری کم نظیر اسلامی - ایرانی بافت تاریخی خانیک

اگر به بقایای بناهای خشت و گلی روستای قدیم خانیک دقت کنید و آن را با مناظر موجود در روستاهای مشابه منطقه مقایسه کنید متوجه خواهید شد علیرغم دشواری کار و قرار داشتن در دامنه کوه و موانع موجود در راه حمل مصالح اولیه به محل شاهد بناهایی با سبک و سیاق اسلامی و ایرانی هستیم . اکثر خانه دارای ایوان های دو یا چهارگانه است که ارتفاع آن گاهی به بیش از 5 متر هم می رسد. و قوس های زیبا همراه با گچ بری در این سوفه ها تحسین برانگیز است.
سقف خانه ها گنبدی بوده و جالب این که این گنبدها به صورات ضربی و با خشت خام که حداقل ابعاد آن 30 در 30 و به ضخامت 4 تا 8 سانتیمتر بوده است. و ملات آن هم گل .
درون خانه ها هم خالی از هنرنمایی افراد خوش ذوق و هنرمند نبوده و در برخی از منازل شاهد گچ بری های زیبا و تعبیه شومینه های زیبا در دیوارهای قطور خانه ها هستیم که در زمستان ها برای روشنایی و گرمای خانه ها از آن استفاده می شده است. همچنین در دیوارها تاقچه هایی برای گذاشتن اشیاء و چراغ ها که در گذشته پیه سوز یا اواخر نفت سوز بودند ایجاد می کردند. _فیلم_
یکی دیگر از ابتکار های اهالی استفاده از فضاهای خالی بین گنبدهای خانه ها برای ایجاد انبار آذوقه بوده که معمولاً گندم مصرفی خود را در آن قرار داده و از بیرون گل اندود می کردند و برای برداشت گندم، از این مخزن که به آن رِز می گفتند سوراخی به داخل خانه داشت که هر بار به اندازه نیاز خالی می کردند و سوراخ را با پارچه ای و حتی یک لایه گچ هم به آن می مالیدند که کاملا استتار هم می شد تا بدینوسیله از دسترس حیوانات موذی و رطوبت هم در امان باشد.
نکته دیگر استفاده بهینه از آب و هوا بود به گونه ای که اغلب منازل یک اقامتگاه زمستانه داشتند که معمولا در شمال ساختمان و به تعبیر محلی در سمت فتو قرار داشت و در زمستان تابش بیشتر خورشید را داشت و گرمتر بود و در زمستان به خانه های واقع در جنوب ساختمان که همان نسر بود می رفتند تا از سایه بیشترین استفاده را ببرند چرا که از وسایل سرمایشی و گرمایشی امروز خبری نبود. برای آب مصرفی هم از سَوچه استفاده می کردند ظروف سفالی که معمولاَ پارچه ای هم به دور آن می پیچیدند که بر اثر تراوش آب و خیس کردن پارچه آب سرد و گوارایی در دسترس قرار می گرفت .
این موارد و مهمتر از این ها بناهای عظیمی مانند مسجد و حسینیه قدیم که متاسفانه به منظور نوسازی تخریب شده و با آجر و سیمان و به دور از هنر معماری اسلامی ساخته شده است.
یکی دیگر از شاهکارهای معماری احداث قلعه روستا در قله شمالی روستا هست که در نوشته مربوط به قلعه در این خصوص توضیح داده ام .
با مشاهده این توان و ذوق و هنر اجدادمان به خود می بالم کسانی که با حداقل امکانات این گونه هنرنمایی کرده اند ولی افسوس که ما امروزه با دسترسی به ابزار و ماشین آلات پیشرفته و مصالح مقاوم و آهن و ... ساختمان هایی می سازیم که در آن کمتر عناصر زیبایی شناسی و معناشناسی به کار رفته است . ابراهیم حقیقی 26تیرماه1401